gotmls domain was triggered too early. This is usually an indicator for some code in the plugin or theme running too early. Translations should be loaded at the init action or later. Please see Debugging in WordPress for more information. (This message was added in version 6.7.0.) in /home/admin/public_html/heyobas.info/wp-includes/functions.php on line 6121
Warning: Cannot modify header information - headers already sent by (output started at /home/admin/public_html/heyobas.info/wp-includes/functions.php:6121) in /home/admin/public_html/heyobas.info/wp-includes/feed-rss2.php on line 8
ޣުލާމް އަޙްމަދު: މީނައަކީ މިޙަރަކާތުގެ ބާނީއެވެ. އޭނާ ދުނިޔޭގައިއުޅުނީ 1839ން1908 ކަށެވެ. އޭނާއަކީ، އިންޑިއާގެ ޕަންޖާބުގެ ޤާދިޔާނުގެ ރައްޔިތެކެވެ. އޭނާ މަރުވިއިރު ފަންސާހަށްވުރެ ގިނަފޮތާއި މަޒްމޫނު ލިޔެފައިވެއެވެ.[1]
ނޫރުއްދީން: މީނާއަކީ ޣުލާމަށްފަހު، މިޙަރަކާތް ނެގެހެއްޓި މީހާއެވެ. އިނގިރޭސީން މީނާގެ ބޮލުގައި އެޙަރަކާތުގެ ތާޖު އެޅުވިއެވެ.[2] މީނައަކީ ޤާދިޔާނިންގެ ފުރަތަމަ ޚަލީފާއެވެ. މީނައަކީ ވަރަށް ދަހިމީހެކެވެ. އަދި އޭނައަކީ ޖާހާ ޢިއްޒަތުގައި އުޅުމަށް ލޯބިކުރާ މީހެކެވެ. މީނާ މަރުވީ 13 މަރޗް 1914ގައެވެ.[3]
މުޙައްމަދުޢަލީ: މީނާއަކީ، ލާހޫރުގެ ޤާދިޔާނީންގެ އަމީރެވެ. މީނާއަކީ އިނގިރޭސީންގެ ޖާސޫސެއް ކަމުގައިވިއެވެ.
މީނާ ކީރިތި ޤުރުއާން އިނގިރޭސި ބަހަށް ނުބައިކޮށް ތަރުޖަމާކުރި އެވެ.[4]
މުޙައްމަދުޞާދިޤު: މީނާއަކީ ޤާދިޔާނީންގެ މުފުތީއެކެވެ. މީނާއަށް ވަރަށްނުރައްކާތެރި ބަލިތަކެއްޖެހުނެވެ. ނަމަވެސް އެޙާލުގައިވެސް އޭނާވަނީ ވަރަށް ޒުވާން ކުއްޖަކާކައިވެނިކޮށްފައެވެ. މީނާމަރުވެގެންދިޔައީވެސް އެބަލިހާލުގައިއޮވެއެވެ.[5]
ބަޝީރުއަޙުމަދު: މީނާއަކީ ޣުލާމުގެ ދަރިއެކެވެ. “އަންވާރުލް ޚިލާފާ” އާއި”ތުޙުފަތުލް މުލޫކި” އަދި”ޙަޤީޤަތުއް ނުބުއްވާ” މި ތިން ފޮތް މީނާ ލިޔުނެވެ.[6]
މަޙްމޫދު އަޙުމަދު: މިއީ ދެވަނަ ޚަލީފާއެވެ. މީނާއަކީ، ޣުލާމުގެ ދަރިއެކެވެ. “ސީރަތުލް މަހުދީ” އާއި “ކަލިމަތުލް ފަޞްލި” މި ދެ ފޮތް މީނާ ލިޔުނެވެ.[7] އޭނާ ޤަބޫލުކުރާގޮތުގައި މީނާއަކީ ހަމައެކަނި ޤާދިޔާނިންގެ އަދި ހިންދޫންގެ ޚަލީފާއެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު އޭނާއަކީ މުޅިޢަރަބި ޢާލަމްގެވެސް ޚަލީފާކަމަށް އޭނާ ބުނެއެވެ.[8]
ޤާދިޔާނީ ފިކުރު ފެތުރެންދިމާވި ސަބަބުތައް:
މިޖަމާޢަތް ފެތުރެންދިމާވި ސަބަބަކީ ޤާދިޔާނިންގެ ޙަޤީޤަތް މީސްތަކުންނަށް ނުއެނގުމާއި ގިނަ މުސްލިމުންގެ ޖާހިލުކަމެވެ. އެފަދަ މީހުންގެ އުޞޫލަކީ ބާރަށް އަޑުގަދަކުރާ މީހަކަށް ތަބަޢަވުމެވެ. ހަމައެހެންމެ އިނގިރޭސިން ހުރިހާ ގޮތަކުން މިމީހުނަށް އެހީވެއެވެ. ފަޤީރުންނަށް މާއްދީ އެހީތައް ދިނުމާއި މަދަރުސާތަކާއި މިސްކިތްތައް އަދި ހޮސްޕިޓަލްތައް އަޅައިދިނުމާއި ކިޔަވާ ކުދިންނަށް ފޮތްތައް ހިލޭދިނުން އަދި އެތައްބަޔަކަށް ވަޒިފާދިނުން އަދި މުސްލިމުންނާއި ދުރު އަދި ޖާހިލުންގެ ކައިރީ ގޮސް މިމީހުންގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް ގެންދިއުން، އަދި އެމީހުންނާއި ދެކޮޅަށް މުސްލިމް ދަންނަބޭކަލުން މަސައްކަތް ކުރަންވީ ވަރަށް ނުކުރުމެވެ.[9]
ފުރަތަމަ ބައި-ޤާދިޔާނީން-القاديانية
ދެވަނަ ބައި ކިޔުއްވާ-ޤާދިޔާނީންގެ އިސްފަރާތްތަކާއި, ފިކުރު ފެތުރެން ދިމާވި ސަބަބުތައް
ތިންވަނަ ބައި ޤާދިޔާނީންގެ އިސްފަރާތްތަކާއި, ފިކުރު ފެތުރެން ދިމާވި ސަބަބުތައް
[3] احسان الهى ظهير, القاديانية دراسات والتحليل, ادارة ترجمان السنة, 1941-1987ه , ص: 183
[4] راشد عبد الله الفرحان, الاديان المعاصرة, الطبعة الثانية, 1406ه_ 1985م, ص: 104
احسان الهى ظهير, القاديانية دراسات والتحليل, ادارة ترجمان السنة, 1941-1987ه , ص: 199[5]
[8] احسان الهى ظهير, القاديانية دراسات وتحليل، ادارة ترجمان السنة, 1941-1987ء ،ص: 193
[9] د:مانع بن حمّاد , الموسوعة الميسرة فى الاديان والمذاهب والازاب المعاصرة,الناشر,دار الندوة العالمية, الطبعة الثالثة,1418ه,ص:419
]]>މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ގިނަބަޔަކު ޤަބޫލުކުރާގޮތުގައި ޤާދިޔާނިންނަކީ މުސްލިމުންގެ ފިރުޤާތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ފިރުޤާއެކެވެ. ސަބަބަކީ އެމީހުން މުސްލިމުންކަމަށް ދަޢުވާކޮށް، މުސްލިމުންގެ ނަމުގައި އެމީހުންގެ ފާސިދު ޢަޤީދާތަކާއި ކުފުރުގެ ޝިޢާރުތަށް ފަތުރާ، އެކަންކަން ޕްރޮމޯޓް ކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރާތީއެވެ. ނަމަވެސް ޙަޤީޤަތަކީ ޤާދިޔާނިން އިސްލާމުންގެ ނަންލިބިގަނެގެން އެތިބެނީ މަކަރުން އިސްލާމް މިނަމުން ފަރުދާވެގެންނެވެ. އަދިކިއެއްތަ އެމީހުންވަނީ އަހްލު ކިތާބިންނަށްފަހުގައި އިސްލާމްދީނާ ދުރަށްދިޔަ ބައެއްކަމުގައެވެ. އެމީހުންގެ އަމިއްލަ މަސްލަހަތާއިފައިދާއަށް މެނުވީ އިސްލާމްދީނުގެ ނަން، އެމީހުންނެއް ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ. އެމީހުންގެ މަޝްހޫރު ފޮތްތަކުން ފެންނަން އޮތްހެން މުސްލިމުންނާ ދީނީއެއްވެސް މުޢާމަލާތެއް ކުރުމެއް މިމީހުނަށް ނުވެއެވެ. ފަހެއެމީހުންގެ ގާތުގައި މުސްލުމުންނަކީ ކާފިރުންނެވެ. މިކަން ހާމަވާ އެންމެ ޞަރީޙަ ޤަރީނާއަކީ، މިރުޒާ ޣުލާމަށް އީމާން ނުވުމަކީ ﷲ އާއި އެކަލާނގެ ރަސޫލާއާށް އީމާން ނުވުވުންކަމަށް މިރުޒާ ޣުލާމްބުނެފައިވާ ބުނުމެވެ.[1] އެމީހުން އަޙްމަދީންގެ ނަމުން ނަންދީފައިވަނީ މުސްލިމުންނަށް އޮޅުވާލުމުގެ ގޮތުންނެވެ. މިމީހުން ދެކޭގޮތުގައި މިމީހުންގެ މިނަމުން ނިސްބަތްވަނީ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްއަށެވެ. ޙަޤީޤަތުގައި އަލްޤާދިޔާނިއްޔަ ޙަރަކާތަކީ އިތުރު އެކަލޭގެފާނުގެ ނުބުއްވަތާއި އަދި އިސްލާމްދީނާއި ދެކޮޅަށް ހިންގި ޙަރަކާތެކެވެ.[2] ޤާދިޔާނީ ފިކުރަކީ އިސްލާމް ދީނަށް ނިސްބަތްކުރެވޭ ޝިރުކާއި ކުފުރުގެ މަތީގައި ޔަހޫދީންގެ އެހީތެރިކަމާއެކު ބިނާކޮށްފައިވާ ދީނީ ފިކުރެކެވެ.[3] ހަމައެހެންމެ ޤާދިޔާނިންގެ އެންމެ އިސްލީޑަރުކަމަށްވާ މިރުޒާ ޣުލާމްއަކީ ކާފަރެއްކަމަށް ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. މީނާއަކީ ކާފަރެއްކަން ސާބިތުވަނީ އޭނާ ނަބީކަމަށް ދަޢުވާކުރުމުންނާއި، އިސްތިޢުމާރީ ބާރަށް ޚިދުމަތްކޮށްދިނުމުގެ ގޮތުން ޖިހާދު ކުރުމުގެ ފަރުޟު އުވައިލުމުންނާއި، މާތްﷲ އާ އިންސާނުންނާ އެއްފަދަކުރުމުންނެވެ. އޭނާގެ ބައްޕައަކީ ކަލާނގެ ކަމަށާއި، އޭނާއަކީ ކަލާނގެ ދަރިކަލުން ކަމުގައި ދަޢުވާކުރުމުންނާއި، ކީރިތި މާތް ރަސޫލާގެ ނަބީކަން ޚަތިމްކުރެއްވި ކަމާމެދު އޭނާ އިންކާރުކުރުމުންނެވެ.[4]
ޤާދިޔާނިންނާމެދު އަހްލުއްސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ރައުޔު:
ސުންނަތްޖަމާޢަތުގެ މީހުން ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، ޤާދިޔާނީންނަކީ، އިސްލާމްދީނުން ބޭރުވެ، ކުފުރުވެފައިވާ ބައެކެވެ. ޖިހާދުކުރުމާއި، ދީނީ މިނިވަންކަމާ ބެހޭ ގޮތުން، ޤާދީޔާނީ މަޒުހަބުގައިވާ ޢަޤީދާއަކީ، އިނގިރޭސި މުސްތަޢުމިރުންނާ ހަނގުރާމަކުރުން މަނާކުރުމަށްޓަކައި އުފައްދާފައިވާ ދެ ޢަޤީދާއެކެވެ. ހަމައެހެންމެ ސުންނީންނާއި ޝީޢީންގެ ގިނަ ފިޤުހުވެރިން ދެކޭ ގޮތުގައި، ޤާދިޔާނީންނަކީ، އިސްލާމްދީނުން ބޭރުވެފައިވާ ޖަމާޢަތެކެވެ. ޤާދިޔާނީންގެ އިސް މީހެއް ކަމަށްވާ، މިރުޒާ ނާޞިރު އަޙުމަދާއެކު 30 ގަޑިއިރު ވަންދެން ޕާކިސްތާނުގެ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުން ވަނީ، ޙަޤީޤަތް ހޯދުމަށްޓަކައި މަޝްވަރާކޮށްފައެވެ. އެއަށްފަހު އެމަޖިލީހުން ނެރުނު ޤަރާރުގައިވަނީ، ޤާދިޔާނީންނަކީ މުސްލިމުން ނޫންކަމަށެވެ.
1974ވަނަ އަހަރު، رابطة العالم الإسلام އިން ވަނީ، ޤާދިޔާނީންނާމެދު ގޮތެއް ނިންމުމަށްޓަކައި، މައްކާގައި މަހާސިންތާއެއް ބާއްވާފަ އެވެ. އެމަހާސިންތާގައި ބަހުސްކުރުމަށްފަހު، ނިންމާފައިވަނީ، ޤާދިޔާނީންނަކީ، މުސްލިމުންގެ ތެރެއިންވާ ބަޔެއް ނޫންކަމާއި އެއިން މީހަކު މުސްލިމުންގެ ޤަބުރުސްތާނެއްގައި ވަޅުނުލުމަށެވެ. އިސްލާމީ ދުނިޔޭގެ ބޮޑެތި ފިޤުހީ މުއައްސަސާތަކުންވެސް ބުނެފައިވަނީ، ޤާދިޔާނީންނަކީ މުސްލިމުން ނޫން ކަމަށެވެ.[5]
ދެވަނަ ބައި ކިޔުއްވާ-ޤާދިޔާނީންގެ އިސްފަރާތްތަކާއި, ފިކުރު ފެތުރެން ދިމާވި ސަބަބުތައް
ފުރަތަމަ ބައި-ޤާދިޔާނީން-القاديانية
ތިންވަނަ ބައި ޤާދިޔާނީންގެ އިސްފަރާތްތަކާއި, ފިކުރު ފެތުރެން ދިމާވި ސަބަބުތައް
[1] احسان الهى ظهير, القاديانية دراسات والتحليل, ادارة ترجمان السنة(لاهور), 1941_1987ء, ص: 37
[2] الشيخ غالب بن علي، فرق معاصرة تنتسب الى الاسلام وبيان موقف الاسلام منها ،الدار العصرية, الطبعة الثامنة,1431ه-2010م, ,ص:,487
13/1/9/1 ،http://www.raajjeislam.com ޢަބްދުލް މުޢީދު ޙަސަން، މޮބައިލް ފޯނުގެ ޤުރްއާން އެޕްލިކޭޝަނުން ޤާދިޔާނީންގެ ހަރަކާތްތައްފަތުރަން ފަށައިފި،10:15، 14/12/12،[3]
[4] ޢަބްދުލްމުޢީދު ޙަސަން، ޤާދިޔާނިންނަށް ނަޒަރެއް،9:30، 2/2/2010، http://www.fanvai.info/index.php/dheen/dhiraasaa ، 28/8/2013
[5] އަލްއުސްތާޛް ޢަބްދުލް މުޢީދު،މުސްލިމުންގެ ފިރުޤާތައް، 11.00، 10/9/2012، http://rashukhabaru.blogspot.com، 27/8/2013
]]>އެގޮތުން ރާއްޖޭގައި އިހުޒަމާޏުއްސުރެ މިއަދާ ހަމައަށް ރަމަޟާން މަހަށްޓަކައި ވަރަށް ފޯރިއާއެކު ތައްޔާރު ވާކަމީ ދޮގަކަށްނުވާނެއެވެ. ރޯދަމަސް ކައިރިވުމުން މާހެފުމުގެ ނަމުގައި މީރު ކާތަކެތި ހަދައިގެން ރަށުގެ ހުރިހާ ރައްޔިތުން ކަހަލަ ގޮތަކަށް އެކެއުމުގައި ބައިވެރިވުމަކީ މިއަދުވެސް ރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި ފޯރިއާއެކު ކުރަމުންއަންނަ ކަމެކެވެ.ރަމަޟާން މަހަށްޓަކައި ގޭގައި ހުރިއްޔާ ހުރި ފަރުނީޗަރެއް އުކާލަނީ އާ ފަރުނީޗަރުތަކެއް ހޯދުމުގެ މަޤުޞަދުގައެވެ. މިކުރެވެނީ އިސްރާފެއް ކަމެއް އެކަންކުރާ މީހުންގެ ސިކުޑިތަކައް ނުވިސްނެނީ ކަންނޭންގެއެވެ. ނޫނީ އެކަމާ ވިސްނަން ބޭނުން ނުވަނީ ކަންނޭނެގެއެވެ.
ހިތާމައަކީ ތިމާގެ ގެދޮރު ސާފުޠާހިރުކުރާ ފަދައިން ތިމާގެ ހިތް ޠާހިރުކުރަން ސަމާލުކަންދޭ މީހުން މަދުކަމެވެ.މި މުޖުތަމައުގައި މަދުބަޔަކު ނޫނީ އެ މާތް މައްސަރުގެ ދަރުމައާ ސަވާބަށް އިންތިޒާރު ނުކުރެއެވެ. ތިމާއަށް ކުރެވިފައިވާ ފާފަތަކާމެދު ވިސްނާލާ އެފާފަތަކުން ތައުބާވެ އެމަހުގެ ދަރުމައާ ސަވާބު ހޯދުމަށް މަސައްކަތް ކުރަނީ މަދު ބައެކެވެ. ނޭންގި ހުއްޓާ މަރުއައިސް ބައްދަލު ކުރާނެކަން ހަނދުމަވެ މި ރަނުގެ ފުރުސަތުކަމަށްވާ މި މަހުގެ މާތް އަޅުކަން އަދާކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރަނީ ކިތައް މީހުންބާވައެވެ!
ގިނަބަޔަކަށް ހީވެފައި އޮންނަނީ ރަމަޟާންމަހަކީ މީރު ކާތަކެތި ހަދާލާގެން ކައިހަދާ، ކުޅިވަރާ މަޖަލުގެ މަހެއްކަމުގައެވެ. އެގޮތުން ދުވާލު ހުސްބަނޑާ ހުރުމަށްފަހު ރޭގަނޑު ހަތަރުދަމު ހޭލާ ރައްޓެހިންނާއެކު ކުޅެމަޖާކޮށްލުމަށްފަހު ހާރުކާއިގެން ނިދާ ގޮތައް ހޭލާނީ އަސްރު ވުމުންނެވެ. އަސްރު ނަމާދުކުރުމުގެ ބޭނުމަކު ނޫނެވެ. މީރު ކާތަކެތި ހަދާލުމަށް ބަދިގެއަށް ވަދުމުގެ މަގުޞަދުގައެވެ.ނޫނީ ހަވީރުު ފިނި ބުރު ޖަހާލުމުގެ ނިޔަތުގައެވެ.
އާދޭހެވެ! މިއީ އަޅުގނޑުމެންގެ މި ކުޑަކުޑަ މުޖުތަމަޢުގެ ގިނަ މީހުންގެ ޙާލަތެވެ. ރޯދައިގެ ޙަޤީގީ މަޤސަދު ވިސްނެނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން ކިތައް މީހުނަށްބާވައެވެ.ތިމަންނަ މިހުރީ ރޯދައަށޭބުނެ ދުވާލު ނުކައި ހުސްބަނޑާ ހުއްޓަކަސް އެ ރޯދަ ފުރިހަމަވީ ކަމުގައި ނުބެލެވޭނެއެވެ. ރޯދައަށްހުރެ އަޅުކަމުގައި ގިނަވަގުތު ހޭދަކޮށް ހަށިގަނޑުގެ އެދުންތަކުން އެއްކިބާވާންޖެހެއެވެ.ކީރިތި މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމގެ ޞަޙާބީން،އެބޭކަލުން އުޅުއްވާ ގެދޮރު ރަމަޟާން މަސްއަންނާތީވެ ޒީނަތްތެރިކޮށް އާކޮށް ނުހައްދަވައެވެ.އޭގެބަދަލުގައި އެބޭކަމލުން އެންމެ އިސްކަމެއް ދެއްވަވާފައިވަނީ ކުރެވިފައިވާ ފާފަތަކުން ތައުބާވެ ހިތްތައް ތޯހިރުކުރެއްވުމަށެވެ.
ރޯދަމަހަކީ ތަޤުވާވެރި ކަމުގެ މައްސަރެވެ:
އަލްއިމާމް ޙަސަން ބަޞަރީގެ އަރުހުން މީހަކު ސުވާލު ދެންނެވިއެވެ. ކަލޭގެފާނު ތިޔަފަދަ ތަޤުވާވެރި ޙަޔާތެއް ހޭދަކުރެއްވުމުގެ ސިއްރަކީ ކޮބައިތޯއެވެ! ވިދާޅުވިއެވެ. ހަތަރު ކަމެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. ފުރަތަމަ ކަމަކީ މާތް ﷲ ކޮންމެ ދިރޭ އެއްޗަކަށް އޭގެ ރޯދި ކަނޑައަޅުއްވާފައިވުމާ އެ ރޯދިން ޒައްރެއްގެ މިންވަރު ވިޔަސް އެހެންމީހަކަށް ނުގެންދެވޭނެ ކަމުގެ ޔަޤީންކަން ލިބިގެން ވުމާއެކު ލިބޭ ހިތްހަމަޖެހުމެވެ. ދެވަނަ ކަމަކީ އެމީހަކު ކުރަންޖެހިފައިވާ އެއްވެސް ކަމެއް އެހެން މީހަކަށް ކޮށްނުދެވޭނެތީ އެކަންކަން ކުރުމުގައި ވަގުތު ހޭދަކުރަމުން ގެންދާކަމެވެ. ތިންވަނަކަމަކީ، ކޮންމެތަނެއްގައި ހުރިނަމަވެސް މާތްﷲ ގެ ބައްލަވާ ވޮޑިގަތުމުން ބޭރުވެގެން ނުދެވޭކަމުގެ ޔަގީންކަން ލިބިގެންވާތީ ފާފައަކަށް އަރާގަތުމަށް ޖެހިލުންވުމެވެ. ހަތަރުވަނަކަމަކީ، ދިރުންހުރި ކޮންމެ އެއްޗަކާ މަރު އައިސް ބައްދަލުކުރާނެކަން ހަދާނުން ކެހިގެން ނުދާތީ އަދި މަރު އެއްވެސް މީހަކަށް އިންތިޒާރު ނުކުރާނެތީ އެކަމަށް އަބަދުވެސް ތައްޔާރުވެގެން ހުރުމެވެ. އަހަރެން ތަޤުވާވެރި ވުމުގެ ސިއްރަކީ މިއީއެވެ. ޝައްކެއްނެތެވެ! ރަމަޟާން މަހަކީ ތަޤުވާގެ މައްސަރަށް ވީހިނދު އެމަހުގެ ރޫހާނީ ތަރުބިއްޔަތުން ފައިދާ ލިބިގަތުމަށް އަވަސްވެ ގަތުން ވަރަށްވެސް މުހިއްމެވެ. ރޯދައިގެ މާތް އަޅުކަމުގެ ތެރެއިން ތަޤުވާވެރިކަން ލިބިގަނެވޭތޯ ގަދައަޅާ މަސައްކަތް ކުރަމާތޯއެވެ! ރޯދަހިފުމުގެ ސަބަބުން ލިބިގަތުން ގަސްދުވެގެންވާ އަމާޒަކީ ތަޤުވާވެރިކަމެވެ. އެހެންކަމަށް ވުމާއެކު ރޯދަހިފުމުގެ ތެރެއިން ތަޤުވާވެރިކަން ޙާސިލްނުވެވޭނަމަ ، ރޯދައިގެ އަމާޒަށް ވާސިލްނުވެވުނީއެވެ.
ރޯދައަކީ ރޫހާނީ ތަމްރީނެކެވެ. އެއި ޖިސްމާނީ ތަމްރީނެއްނޫނެވެ. ރޯދައިގެ އަޅުކަމާ ކުރިމަތިލާކޮންމެ މީހަކު އެންމެ އިސްކަމެއް ދޭންޖެހޭނީ ތަޤުވާވެރިކަން ލިބިގަތުމަށެވެ. ރޯދައަށް ހުރެގެން ޖިސްމަށްލިބޭ ބަޑުހައި ހޫނުކަމުގެ ޙަޤީޤީ މޭވާއަކީވެސް އެއީއެވެ. ރޯދައިގެ ރޫހާނީ ތަމްރީން ލިބިގަތުމާއެކު ތަޤުވާވެރި ވެއްޖެ ކޮންމެ މީހަކީ ވަރަށް ބޮޑު ނަސީބުވެރިއެކެވެ. މާތް ﷲ ރުއްސަވާ އިމުގެ ތެރޭގައި އިންސާނާއަށް ހުރެވޭނީވެސް ތަޤުވާވެރި ކަމުގެ ސަބަބުންނެވެ. ތަޤުވާވެރިކަމާ ވަކިވެއްޖެނަމަ، އިންފަހަނައަޅާ ދާކަށް ލަހެއްފަހެއް ނުވާނެއެވެ. ހަވާނަފްސުގެ އެދުންތަކަށް އިޖާބަދެވޭގޮތްވެ ޙަރާމްކުރެއްވި ކަންކަމަށް އަރާގަތުމަށް އެއްވެސް ޖެހިލުމެއްނުވާ ސަބަަބަކީވެސް އެއީއެވެ.ރޯދައިގެ އަޅުކަން އަދާކުރުމަށް ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ ހަމަތަކަށް ވިސްނާލުމުން ހާމަވެގެންދާ ޙަޤީޤަތަކީ، ތަޤުވާވެރިކަމާ ރޯދައާ ލާމެހިގެންވާކަމެވެ. ރޯދައަކީ ވަކިވަގުތެއް އައިސް ޖެހެންދެން ހުއްދަވެގެންވާ ވަރަށްގިނަ ކަންކަމުން މަހްރޫމްވެގެން ހުންނަންޖެހޭ އަޅުކަމެކެވެ.
މިއަޅުކަން އަދާކުރަމުން ގެންދާ ވަގުތު ސާބިތުކޮށްދެނީ އިންސާނާ އަކީ އަމިއްލަ ނަފްސު ކޮންޓުރޯލް ކުރެވިދާނެ މީހެއްކަމުގައެވެ. އެހެނީ، އިންސާނާ އެންމެ ކުރާހިއްވާ ކަންކަމާ ދުރުގައި ކެތްތެރިވަނީ ވަރަށް ގަދަ އަޒުމަކާ އެކުގައެވެ. ރޯދައަށް އުނިކަން ލިބިދާނެ އެއްވެސް ޢަމަލެއް ސިއްރުގައި ވިއަސް ނުކުރުމުގެ ޢަަޒުމެވެ. ސިއްރާ ފާޅު ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށްވަފާތެރި ވެގެންވާ ޙާލުގައެވެ. ފާޅުގައި އިންސާނާގެ އެންމެ ބޮޑު ޢަދާވަތްތެރިއަކީ އިބިލީސް ކަމުގައިވާފަދައިން ސިއްރުގައިވެސް އެންމެ ބޮޑު ޢަދާވަތްތެރިއަކީ އެއީކަމުގައި ދެކެމުންނެވެ.
ރޯދަމަހުގެ ކޮންމެ ދުވަހަކީ ތަޤުވާވެރިކަމުގެ ތަމްރީނެއް ލިބިގެންވާ ދުވަހެކެވެ. ރޯދައިގެ އަޅުކަން އަދާކުރުމަށް ހަމަޖެހިފައި އޮންނަނީ ތަޤުވާވެރި ވުމަށް މަގުފަހި ވެގެންދާ ގޮތެއްގެ މަތިންނެވެ. އެހެނީ، ތަޤުވާވެރިވުމަކީ ހުރިހާ ޙާލަތެއްގައި ވެސް މާތްﷲ އަށް ބިރުވެތިވުމެވެ. އެކަލާނގެ އަމުރުފުޅުތަކަށް ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުމެވެ. މަނާކުރައްވާފައިވާ އެންމެހާ ކަންކަމުން ދުރުހެލިވުމެވެ. ރޯދަހިފިމުގައިވެސް ޢަމަލު ކުރަންޖެހެނީ ހަމަ މިފަދައިންނެވެ. ރޯދަނޫން ވަގުތުތަކުގައި ހުއްދަކަންކަމުންވެސް ރޯދައިގެ ސަބަބުން ދުރުހެލިވެ ހުންނަންޖެހެއެވެ. ކެއުމާއި ބުއިމުންނެވެ. އަނބިފިރިކަމުގެ ގުޅުން ހިންގުމުންނެވެ. މިއިން ކަމެއް ރޯދަވެރިޔާ ކުރާ ހިތްނުވަނީ މާތްﷲއަށް ބިރުވެތިވާތީއެވެ. ހަމަމިމޭރުމުން ތަޤުވާވެރިޔާވެސް ފާފަތަކަށް އަރާގަތުމަށް ޖެހިލުންވަނީ އެކަލާނގެއަށް ބިރުވެތިވާތީއެވެ.
ރޯދައަކީ އައްޑަނައެއް:
ރޯދައިގެ ސަބަބުން ސިއްޙީގޮތުންނާއި ޖިސްމާނީގޮތުން އަދި ނަފްސާނީގޮތުން އިންސާނާއަށް ވަރަށް ބޮދުފައިދާތަކެއް ލިބޭކަމީ ވަރަށް ބޮޑު ޙަޤީޤީގަތެކެވެ. އެގޮތުން އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑުގައި ހިނގާ ޖިންސީ ޣަރީޒާތައް ކޮންޓްރޯލްކުރާ ވަސީލަތަކަށް ރޯދަ ހިމެނިގެންވާ ކަމީ ޝައްކެއް އޮތްކަމެއްނޫނެވެ. އަދި ތަފާތު ނުރައްކާތެރި ބަލިތަކުން ސަލާމަތް ކޮށްދޭ އައްޑަނައެއް ކަމުގައި މި މަތިވެރި އަޅުކަން ވެއެވެ. ރޯދަ ހިފުމުން ހަށިގަނޑުގަ ހުންނަ ފެޓްގެ ބައިތައް ބޭނުންކުރެވޭތީ، އެފެޓްގަ ޖަމާވެފަ ހުންނަ ބައެއްކަހަލަ ވިހަ މާއްދާތައް، ހަށިގަނޑުގެ އެކި ހިސާބުތަކަށް ދައުރުކޮށް ނެތިދެއެވެ. ދުވާލު ހަތަރުދަމުހެން މަސައްކަތްކުރާ މައިދާއަށައި ކާތަކެތި ހަޖަމުކުރާ ނިޒާމަށް އެންމެ ބޮޑު އަރާމެއް ލިބެނީވެސް ރޯދައިގެ ސަބަބުންނެވެ. އެހެނީ، ރޯދަ ހިފަން ފެށުމުން ގިނަމީހުނަށް އެހެން މަސްމަހުގައި ކައިހަދާ ގޮތައް ބަަދލު އާދެއެވެ.
ރާއްޖެބަލިފަދަ ހުޅުހުޅުގަ ރިއްސާ ބައްޔަށް އޮތް ވަރަށް ރަނގަޅު ފަރުވާއަކަށް ރޯދަހިފުން ވެއެވެ. ހަމައެހެންމެ މީ ހަށިގަނޑާ ނުގުޅޭ ތަކެތި ހަށިގަނޑަށް ވާސިލްވުމުގެ ސަބަބުން މެދުވެރިވާ “އެލާޖީ” ގެ ބަލިތަކުގެ ފަރުވާއެކެވެ.
ހަމައެހެންމެ ރޯދައަށް ހުރުމުން ލޮލުގެ ހުދުކަޅި އިތުރަށް ސާފުވާކަމުގައި ދިރާސާތަކުން ދައްކައެވެ. އަދި ދުލުގައިވާ ރަހަ ދެނެގަތުމުގެ ނިޒާމަށް ރޯދައަށް ހުރުމުން ތާޒާކަންލިބި، ކާތަކެތީގެ ފުރިހަމަ ރަހަ އިޙްސާސް ކުރެވެއެވެ. ދިރާސާތަކުން އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި ،ކާބޯހައިޑްރޭޓިކް މާއްދާތަކާއި ޖަނަވާރުގެ ސަރުބީ ހުންނަ ގިތެލާއި އަދި ބަޓަރާއި ކްރީމްފަދަ ތަކެތި ކެއުމުގައި ހައްދުފަހަނައަޅާނުގޮސް ، އާދައިގެ މަތިން ކޮންމެ ދުވަހަކު ކުރަމުން ގެންދާ މަސައްކަތް ކުރަމުން ގެންދިއުމާއެކު ހަތަރު ހަފްތާވަންދެން ކޮންމެ ދުވަހަކު ރޯދަހިފާގެން ގާތްގަނޑަކަށް 12ގަޑިއިރު ނޫނީ 14ގަޑިއިރު ކެއިން ބުއިމުން އެއްކިބާގެންވުމީ ބަނޑާއި، ފަލަމަހާއި ދައްބަޑުފަދަ ތަންތަނުގެ ވަށާގެން ޖަހާފައިވާ ސަރުބީ ތަކުން ވަރަށް ބޮޑު ބައެއް މަދުކޮށްލާ ކަމެކެވެ.
ރޯދަހިފުމަކީ ، ކަންނެއްކަމާއި ގިނަވަގުތު އޮތްތަނުގަ އޮތުމާއި ނިދުމުގެ ޒަރިއްއާއަކަށް ނުހަދާ ، މާތްﷲއަށް ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުމުގައި ނަމާދުކޮށް މިސްކިތައްގޮސް އުޅުންފަދަ އަޅުކަންތައް ކޮށްއުޅޭމީހަކަށް ފަލަވާބަލިފަދަ ބަލިތަކުން ރައްކާތެރިވެ ގަތުމަށްޓަކައި އައްޑަނައެކެވެ. އަދި ލޭހޮޅިތައް ހަރުވެ ހަލާކުވުމުން ރައްކާތެރިވެ ގަތުމަށް ޓަކައިވެސް ރޯދައަކީ، އާ މެޑިކަލް ދިރާސާތަކުން ޔަގީންކޮށްދޭ ގޮތުގައި ، އެންމެ މޮޅު ފަރުވާއެވެ.
ރޯދަހިފުމަކީ އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތި ހަށިގަނޑުގައި އިތުރުވެފައިވާ ބަރުދަން ލުއިކޮށް ދިނުމަށާއި ނަމޫނާ ބަރުދަނެއްގައި ހަށިގަނޑު ހިފަހައްޓައި ދިނުމަށް ދެވަނަ މިސާލެއްނެއް އަޅުކަމެކެވެ. ސައިންޓިފިކް ދިރާސާތަކުން ސާބިތުވެފައިވާ ގޮތުގައި ރޯދައަކީ ހަމުގެ ބަލިތަކަށް ލުއިފަސޭހަކަން ލިެއްބައިދޭ އަޅުކަމެކެވެ. އެފަދަ ދިރާސާތަކުން އެނގޭ ގޮތުގައި ރޯދަހިފުމަކީ ޒުވާނުންގެ މޫނުގަނަގާ އޮށާޅައަށް އޮތް ފަރުވާއެކެވެ.
ރުޅިގަނދަވުމާއި ހިތްނުތަނަވަސްވުމާއި ކަންކަމާމެދު ފިކުރު ބޮޑުވުންފަދަ ނަފްސަށް އަންނަ ހީނަރު ހާލަތްތަކަކީ އިމާންތެރިކަން ކުޑަކަމުގެ ޢަލާމާތް ތަކެކެވެ. އެފަދަ ހީނާރު ހާލަތްތަކުގެ ސަބަބުން ސިއްހަތައް ބުރުއަރާނަމަ، ރަމަޟާން މަހަކީ އީމާންތެރިކަން ވަރުގަދަކޮށް ނަފްސުގެ ދުޅަހެޔޮކަން އިތުރު ކުރެވިދާނެ މޫސުމެކެވެ.ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ޙަދީޘް ބަސްފުޅެއްގެ މާނައިގައި ވެއެވެ. ” ތިޔަބއިމީހުން ރޯދަ ހިފާށެވެ. (އޭރުން) ތިޔަބައިމީޙުންގެ ސިއްހަތު ސަލާމަތްވާނެއެވެ.” މާތް ސާހިބާގެ މަތިވެރި ބަސްފުޅުތަކުންވެސް ރޯދައިގެ ފައިދާ ހާމަވެއެވެ.
ﷲތައާލާއަށް ކިޔަމަންތެރިވުމުގައިވާ އަމާންކަމާއި، މަޑުމައިތިރިކަމާއި، ވަރަޢަވެރިކަމާއި، ހަމަޖެހުމުގެ ރޫހާނީ ސާފްކަމުގެ މުގައްދަސް ހިޔާވަހިކަމުން ހިތައްފިނިކަން ލިބިގަންނަ ރޯދަވެރިޔާވާނީ އިންސާނީ ޙަޔާތައް ނުރައްކާތެރި އެތައް އެތައް ކަންތައްތަކަކުން ރައްކާތެރިކަން ލިބިގެންކަން ކަށަވަރެވެ. ހަމައެކަނި ހިތައްއެރީމާ ނުކައި ނުބޮއި ހުރުމަކުން މިރައްކާތެރިކަމެއް ނުލިބޭނެއެވެ. އަލް-ބަޤަރާ ސުރަތުގެ 184ވަނަ އާޔަތުގައި މާތް ﷲ އަންގަވާފައިވާ ގޮތުގައި “ތިޔަބައިމީހުނަށް ތިޔަބައިމީހުން ރޯދަހިފުން މާރަނގަޅެވެ. ދަންނަ ބަޔަކުކަމުގައި ތިޔަބައިމިހުންވާނެއެވެ. ” ކީރިތި ރަސުލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ޙަދީޘް ބަސުފުޅުތަކުން ބަޔަންވެގެންވާ ގޮތުގައި “އެމަހުގައި (ރަމަޟާންމަހުގައި) ފަރްޟް އަޅުކަމެއް އަދާކޮށްފިމީހާ އެނޫން މަހެއްގައި 70 ފަރްޟް އަޅުކަން އަދާކުރި މީހެއްފަދަވެގެން ވެއެވެ. “” އަދި ގަދަ ކީރިތިވަންތަ ﷲ އެކަލާނގެ ސުވަރުގެ ކޮންމެ ދުވަހަކު (ރޯދަވެރިންނަށްޓަކައި ) ޒީނަތްތެރި ކުރައްވައެވެ.” އަދި ރޯދަމަސް އައުމުން ” އޭ ހައްދަވާ ބޮޑުކުރެއްވި ރަސްލާކޮ! އަޅަމެނަށްޓަކައި މިމަހުގައި އިބަރަސްކަލާނގެ އަޅުތަކުންގެ ތެރެއިން ފިރިން ލައްވާދޭވެ! ” ހޫރުލްޢީނުން ދުޢާ ކުރާކަމުގައި ވެއެވެ.
މާތް ﷲ އަޅަމެނަށްޓަކައިވާ ނިޢުމަތެއްގަ ކަމުގައި ރަމަޟާން މަސް ލައްވާފައިވާއިރު އެމަތިވެރި މައްސަރުގެ ދަރުމައާ ޘަވާބު ހޯދުމަށް ކޮންމެ މީހަކުވެސް މަސައްކަތް ކުރުން ވަރަށް މުހިއްމެވެ. އެހެނީ ދުނިޔަވީ ދިރިއުޅުން އާރާސްތުކުރުމަށްވުރެ އާޚިރަތުގެ ގޮވައްޗައްޓަކައި މަސައްކަތްކުރުމީ ވަރަށް މުހިއްކަމެކެވެ.އެހެނީ މީހަކު މަރުވެގެންދާއިރު އޭނައާއކުގައި އޭނައެއްކުރި ގެދޮރާއި މުދާނުގެންދެވެއެވެ. ރަމަޟާންމަސް އަލަމެނާބައްދަލުކުރާއިރު ކުރެވިފަވާ އެންމެހާ ފާފަތަކުން ތައުބާވެ އެމަހުގެ ގިނަގުނަ ޘަވާބު ހޯދުމުގެ ޢަޒުމުގައި ކުރިއަށް ދަމާހިނގާށެވެ! އެމައްސަރުގެ އަޅުކަން އަދާކޮށްފިމީހަކަށް ހުރި ދަރުމައާ ޘަވާބު މާތް ސާހިބާގެ މަތިވެރި ބަސްފުޅުތަކުންވެސް އެނގިގެންދެއެވެ. އެހެން މަސްމަހާ ހިލާފަށް ރަމަޟާން މަހުގައި އަޅުކަން އަދާކުރުން ގިނަކުރަންޖެހެއެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ދުޢާއަކީ މި ލިޔުން ކިޔުއްވާ ކޮންމެ ބޭފުޅަކަށްވެސް ރަމަޟާންމަހުގެ ދަރުމަ އާ ޘަވާބަށްއެދި މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ރޫހު އެހިތްތަކުގައި އާލާވުމެވެ.
]]>ޤިޔާމަތްދުވަސް ކައިރިވެއްޖެކަމުގެ ޚަބަރު ކީރިތި ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގައި ތަކުރާރުކޮށް ވާރިދުވެފައިވެއެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. {ٱقْتَرَبَتِ ٱلسَّاعَةُ وَٱنشَقَّ ٱلْقَمَرُ }( سورة القمر1) މާނައަކީ: “ޤިޔާމަތްވުމުގެ ވަގުތު ކައިރިވެއްޖެއެވެ. އަދި ހަނދު އިރިއްޖެއެވެ.”
ޤިޔާމަތް ކައިރިވެފައިވާކަން މީގެ ސާދަސަތޭކަ އަހަރުކުރިން މަތިވެރި މާތްﷲ އަޅުގަނޑުމެނަށް އަންގަވާފައިވުމުން ކައިރިވެފައި އެވަނީ ކޮންގޮތަކަށްތޯ ސުވާލު އުފެދިދާނެއެވެ. އެކަމުގެ ޖަވާބެއްގެ ގޮތުން ދެންނެވޭނެ ފުރަތަމަ ކަމަކީ އެދުވަހަކީ މާތް ﷲ ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ އެކަލާނގެ ޢިލްމުފުޅުގައިވާ ދުވަހެކެވެ. އަދި އެއީ އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތޔުގައި ކައިރިވެގެންވާ ދުވަހެކެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. {فَٱصْبِرْ صَبْراً جَمِيلاً_ إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً} (سورة المعارج 5-6) މާނައަކީ ” ހަމަކަށްވަރުން އެއުރެން އެދުވަސް ދެކެނީ ދުރުވެގެންވާކަމަށެވެ. އަދި ތިމަން ރަސްކަލާނގެ ދެކެވޮޑިގަންނަވަނީ އެދުވަސް ގާތްކަމުގައެވެ.”
ދެވަނަކަމަކީ ދުނިޔެއިން ފާއިތުވެ ގޮސްފައިވާތަނަށް ބަލާއިރު އެއިން ބާކީއޮތް މިންވަރު މަދުކަމެވެ. އެކަމުގެ މިސާލެއްގެ ގޮތުން ބަނޑު ނުހަނު ބޮޑުވެފައިވާ މާބަނޑު އަންހެނެއްގެ މިސާލު ޖެހިދާނެއެވެ.އެކަނބުލޭގެ ބަލިވެއިނދެ ހޭދަކޮށްފައިވާ މުއްދަތައް ބަލާއިރު ވިހެއުމުގެ ވަގުތު އިންތިހާއަށް ކައިރިވެފައިވާކަމާއި ކޮންމެ ވަގުތެއްގައިވެސް ވިހެއުމުގެ ކަންތަކާއި ކުރިމަތިލާންޖެހިދާނެކަން ވިސްނާ ތައްޔާރުވާން ޖެހެއެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޙަދީޘްތަކުން މިޙަޤީޤަތް އާދެ ޤިޔާމަތް ކައިރިވެފައިވާކަން ބާޔާންކުރައްވާފައި ވެއެވެ. މާތް ﷲ އެދެބަފާކަލުންނަށް ރުއްސުންލެއްވި ޢަބްދުﷲ ބުން ޢުމަރުގެ އަރިހުން ބުޚާރީއާ މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގެ މާނާގައިވެއެވެ. ” ކުރީގެ އުންމަތްތަކަށްބަލާއިރު ތިޔަބައިމީހުންގެ އަޖަލުގެ މިންވަރަކީ ޢަޞްރު ނަމާދުން ފެށިގެން އިރުއޮއްސުމާ ދެމެދުހައި ހިނދު ކޮޅެކެވެ. ” މިޙަދީޘްގައި އިންސާނާގެ ދުނިޔަވީ ވުޖޫދުވުމަށް ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް އެ މިސާލު ޖައްސަވަނީ މިދުނިޔޭގެ ދުވަހުން ދުވަހަކަށެވެ. އެދުވަހުން ފާއިތުވެފައިވާ މުއްދަތަކީ ފަޖުރުލީ އިރުން ފެށިގެން ޢަޞުރަށެވެ. ބާކީ އޮތް މިންވަރަކީ އިރުއިއްސުމާދެމެދުގައިވާ ހިނދުކޮޅެކެވެ.
އަދިވެސް އެކަމާމެދުގައި ދެއިމާމުން ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ. { عن سهل رضي الله عنه قال – قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: بعثتُ أنا والساعة كهاتين، ويشير بأصبعيه فيمدّهما} (އަލް ބުޚާރީ- ކިތާބުއް ރިޤާޤު/ ފަތުހުލްބާރީ 11/347) މާނައަކީ މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ސަހުލުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދޅުވިއެވެ. ރސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދިޘްކުރެއވިއެވެ. ” ތިމަންކަލޭގެފާނު ފޮނުއްވެވުމާއި ޤިޔާމަތާ ދެމެދު މިފަދައެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ މާތް ދެއިނގިލިފުޅު ތެދުކުރައްވާ އިޝާރަތްކުރެއްވިއެވެ. ” މި ޙަދީޘުން އެގެނީ ދުނިޔޭގެ ޢުމުރު އަޅުގނޑުމެންގެ މެދުއިނގިލި މިންވަރުކަމުގައި ބަލާނަމަ ފާއިތުވަފައިވާ މިންވަރަކީ ޝަހާދަތް އިނގިލީގެ މިންވަރެވެ. ބާކީ އޮތް ވަގުތުކޮޅަކީ ދެއިނދިލީގެ ދިގުމުނުގައި ފަރަގުވާފަދަ ކުޑަ މިންވަރެކެވެ.
ޤީޔާމަތުގެ ވަޤުތު:
ކީރތި މާތް ނަބިއެްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައާ ޤިޔާމަތާއި ބެހޭގޮތުން ސުވާލު ދެންނެވުނެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ” ސުވާލުކުރެވޭ ފަރާތަކަށެއް ސުވާލުކުރައްވަވާ ފަރާތައްވުރެ އިތުރައް އެނގިގެނެއް ނުވެއެވެ. ” ސުވާލުކުރެއްވި ފަރާތަކީ ( އެވަގުތު އިންސާނެއްގެ ސޫރާގައި ހުންނެވި ) ޖިބްރީލް ޢަލައިހިއް ސަލާމްއެވެ. މަލާއިކަތުންގެ އެންމެ މަތިވެރި ދަރަޖަ ލބިވަޑައިގެންވާ ސާހިބާއެވެ. ސުވާލު ކުރެއްވުނު ފަރާތަކީ މުހައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސއްލަމައެވެ. އިންސާނުންގެ އެންމެ މަތިވެރި މަޤާމް ލިބިވަޑައިގެންވާ ސާހިބާއެވެ. އެހެނިހެން ޚަލްޤުތަކުންނަށް އެވަގުތު އެނގުން ކޮބައިތޯއެވެ؟
ޤިޔާމަތުގެ ވަގުތަކީ މާތްﷲ ސިއްރުކުރައްވާފައިވާ ޢިލްމުގެތެރެއިން ކަމެއްކަން ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ޞަރީޙަ ޢިބާރާތުން ތަކުރާރުކޮށް އަންގަވާފައިވެއވެ. {يَسْأَلُونَكَ عَنِ ٱلسَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّى}(سورة الأعراف187) ” މާނައަކީ ޤިޔާމަތުގެ ވަގުތާމެދު، އެއުރެން ކަލޭގެފާނާ ސުވާލުކުރެތެވެ. އެދުވަސް ލައިގަންނާނީ ކޮން އިރަކުންތޯއެވެ؟ ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! އެކަން ދެނެވޮޑިގަތުންވަނީ، ހަމައެކަނި ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތުގައެވެ.”
ޤިޔާމަތުގެ ވަގުތު ސިއްރު ކުރެއްވުމުގެ ޙިކްމަތް:
ޤިޔާމަތް ދުވަސް ސިއްރު ކުރެއްވުމުގެ ޙިކްމަތް ތަކުގެ ތެރޭގައި އިންސާނުން އިސްލާޙްވުން ހިމެނެއެވެ. އެއީ ބޮޑުވެގެންވާ ދުވަހެއްކަމާއި ކޮންމެހެން އަންނާނޭ ދުވަހެއްކަން ޔަޤީންވުމާއެކު އެދުވަސް އަންނާނެ ވަޤުތު ސިއްރުވެފައިވުމުން އިންސާނާ ޖެހިލުންވެ އެކަމަށް ފަރުވާތެރިވެ ތައްޔާރުވުމަށް ބާރުއަޅައެވެ.
ކަންތައްތައް ނޭންގުމުގެ ތެރޭގައި ފޮރުވިފައިވުމަކީ އިންސާނާގެ ޙަޔާތުގައި އެކުލެވިފަެިވާ އަސާސީ ބަހާއެކެވެ. ދިރިއުޅުމުގައި އަބަދުވެސް ހޯދައިގަންނަންޖެހޭ ކަންތައްތަކެއް ވެއެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި ހުރިހާކަމެއް އެގި ހާމަވެފައިވާނަމަ ގިނަ ކަންތައްތަކުގައި ކަންނެއްވެ ދިރިއުޅުމުގެ ފޯރި ކެނޑުގެން ހިނގައިދާނެއެވެ.
ޤިޔާމަތުގެ އަލާމަތުގެ ބައިތައް:
ޤިޔާމަތް ދުވަސް ކައިރިވާކަމަށް ދަލީލުކޮށްދޭ ގިނަ ޢަލާމަތްތަކެއް ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އަންގަވާދެއްވާފައި ވެއެވެ. އޭގެތެރޭގައި ޤިޔާމަތް ދެންވާ އަތުވެދާ ހިސާބުން ނުވަތަ ޤިޔާމަތް ފެށުމުގެ ކޮޅުމަތީގައިހެން ވިދިވިދިގެން ހިނގާ އަޖައިބުކަންބޮޑު އަލާމަތް ތަކެއްވެއެވެ. މި ޢަލާމަތްތަކަށް ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި މަޝްހޫރުވެފައިވާ ނަމަކީ ޤިޔާމަތުހގެ ބޮޑެތި އަލާމަތްތަކެވެ. އެނޫން ޢަލާމަތްތަކަށް ކުދި ޢަލާމަތްތަކޭ ކިޔެއެވެ. މި އުސޫލުން ޤިޔާމަތުގެ އަލާމަތްތައް އަންނަނިވި ބައިތަކަކށް ބަހާލެވިދާނެއެވެ.
ޤިޔާމަތުގެ އަލާމަތްތަކުގެ ތެރެއިން ހިނގާފައިވާ ބައެއް އަލާމަތްތައް:
ކީރިތި ރަސޫލާ ރަސޫލު ކމައިގެން ފޮނުއްވުން:
ޤިޔާމަތް ކައިރިވުމުގެ އެއް އަލާމަތަކީ ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ރަސޫލުކަމާގެން ފޮނުއްވުމެވެ. ބުޚާރީއާ މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައިވާ ހަދީޘެއްގައިވެއެވެ. { عن أنس بن مالك رضى الله عنه قال- قال رسول الله صلى الله عليه وسلم، بعثتُ أنا والساعة كهاتين، كفضل إحداهما على الأخرى، وضمّ السبابةُ والوسطى} (ޖާމިއުލް އުޞޫލް10/384) މާނައަކީ ” އަނަސް ބުން މާލިކް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު ފޮނުއްވުނީ ތިމަންކަލޭގެފާނާއި ޤިޔާމަތް އައުމާ މިފަދައަކުން ވަނިކޮށެވެ. މިއިން އެކަތި އަނެކައްޗާއި ތަފާތުވާ މިންވަރަށެވެ. އަދި ( މިހެން ޙަދީޘް ކުރައްވަމުން ) އެކަލޭގެފާނު ޝަހާދަތް އިނގިލިފުޅާއި މެދު އިނގިލިފުޅު ކައިރިކޮށްލެއްވިއެވެ. ”
ހަނދު ފަޅިވެގެންދިއުން:
ހަނދު ދެފަޅިވެގެންދިއުމަކީ ރަސޫލާ ބައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ދުވަސްވަރުގައި ހިނގާފައިވާ ކަމެކެވެ. އަދި އެއީ އެކަލޭގެފާނުގެ ރަސޫލުކަމުގެ މުޢުޖިޒާތް ތަކުގެ ތެރެއިން ފާޅުކަންބޮޑު މުޢުޖިޒާތެކެވެ. އެކަން ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައިވަނީ ޤިޔާމަތް ކައިރިވުމުގެ ޢަލާމަތެއްގެ ގޮތުގައެެވެ. {ٱقْتَرَبَتِ ٱلسَّاعَةُ وَٱنشَقَّ ٱلْقَمَرُ وَإِن يَرَوْاْ آيَةً يُعْرِضُواْ وَيَقُولُواْ سِحْرٌ مُّسْتَمِرٌّ }(سورةالقمر 1-2) މާނައަކީ ” ޤިޔާމަތްވުމުގެ ވަގުތު ކައިރިވެއްޖެއެވެ. އަދި ހަނދު އިރިއްޖެއެވެ. އަދި އެއުރެންނަށް ހެއްކެއް ފެންނަނީނަމަ އެއުރެން ފުރަގަސްދެއެވެ. އަދި ބުނެއެވެ. މިއީ ދެމިހުންނަނވި ސިހްރެކެވެ. ”
ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމަތްތަކުގެ ތެރެއިން ހިނގާފައިވާ އަދި ތަކުރާރުވާ ބައެއް އަލާމަތްތައް:
ހަނގުރާމަތަކާއި ފަތަހަ ވުންތައް:
ﷲ ޞުބުހާނަހޫ ވަތަޢާލާ ހިދާޔަތާއި ޙައޤު ދީނާގެން އެކަލނގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ފޮނުއްވެވި، އެހެން ހުރިހާ ދީންތަކއްގެ މައްޗައް މިއިސްލާމްދީން ގަދަވެ ފާޅުވުމަށް ޓަކައެވެ. މިދީން އުފުލި މީހުންވަނީ މަޝްރިޤާއި، މަޤްރިބުގެ ކަންކޮޅުތަކުގެ ރައްތައް ފަތަހަ ކޮށް އިސްލާމްދިން ފަތުރާފައެވެ.
ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ވަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ މާތް އަސްޙަބުނަނަށް އެހަނގުރާމަތަކުގެ ނަސްރާއި ފަތަހަތަކުގެ ޚަބަރުދެއްވާފައެވެ. އެއިރި އެއަސްޙަބުންވަނީ އާރެއްބާރެއއް ނެތް ޙަލުގައި މައްކާގައިތިބި މީސްކޮޅުމަދު ނިކަމއެތިންކަމުގައެވެ. ނުވަތަ ޢަދާވަތްތެރިން އައިސް ހަމާލާދީ ވެރިވެގެން ފާނޭކަމުގެ ދާއިމީ ބިރެއްގެތއރޭގައި މަދީނާގައ ޙިޞާރުކުރެވިގެންވާ ހާލުގައެވެ.
ހުބާބުނުލް އަރަތުގެ އަރިހުން ބުޚާރީ ރިވާކުރައްވާފއިވާ ޙަދީޘްއެއްގެ މާނާގައިވެއެވެ. މައްކާގައި ކަޢުބާގެ ހިޔަލުގައި ރަސޫލާ ޞައްލައްﷲ އާއެކު ޞަޙާބީން ވެވަޑައިގެންނެވި ދުވަހެއްގައި ، ކީރިތި މާތް ނަބިއްޔާގެ އަރިހުން އެބޭކަލުން ނަޞްރު ދެއްވާތޯ ދުޢާކޮށްދެއްވުމަށް އެދިލެއްވިއެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު އިސްވެދިޔް އީމާންތެރި މީހންގެ ސާބިތުކަމާއި ކެއްތެރި ކަމުގެ ވާހަކަ ވިދާޅުވެ ދެއްވިއެވެ. އަދި އިސްލާމްދީން ފެތުރި މުޅި ޢަރަބިކަރަޔަށް އަމާންކަން އަންނާނެކަމުގެ ޚަބަރު ދެއްވިއެވެ. ﷲ އަށް ބިރުވެތިވުމުގެ އިތުރުން ތިމާގެ ބަކަރިތަކަށް މިނިކާވަގުގެ ނުރައްކާ ފިޔަވައި ޖެހިލުންވުމެއްނެތި ޢަރަބި ޖަޒީރާގެ އުތުރުން ދެކުނަށް އެކަނި ދަތުރު ކުރެވޭނެފަދަ އަމާންކަން އަންނާނެކަމުގައި ވިދާޅުވިއެވެ.
އިސްލާމްދީން އައިދުވަސްވަރަކީ ޢަރަބި ޖަޒީރާގައި އަމާންކަން މުޅިން ގެއްލިފައި އޮތް ޒމާނެކެވެ. އިސްލާމްދީން އައުމުގެ ސަބަބުން ޢަރަބި ޖަޒީރާއައށް އަމާންކަން އަންނާނެކަމުގެ ޚަބަރު ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ވަރަށް ގިނައިން ދެއްވާފއި ވެއެވެ. އަދި ޢަރަބިކާރގެ ސަރަހައްދުން ބޭރަށް އިސްލާމީ ބާރު ފެތުރިގެން ދާނޭކަމާއި ދައްޖާލާ ހަނގުރާމަކްށް ބަލިކުރުމަށް ދާންދެން އިސްލާމުންގެ ފަތހަތައް ދެމިގެން ދާނެކަމށް ރަސޫލާ ޚަބަރުދެއްވާފައި ވެއެވެ.
ނާފިއު ބުން އަތަބަތުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ގެ އަރިހުން އެކަލޭގެފާނު އެއްސެވިއެވެ. ” ތިޔަބައިމީހުނ ( މުސްލިމުން) ޢަރަބި ޖަޒީރާއާއި ހަނގުރާމަކޮށް މާތް ﷲ އެތަން ފަތހަ ކޮށްދެއްވާނެއެވެ. ދެން ފާރިސްކަރައެވެ. އެތަންވެސް މާތް ﷲ ފަތހަ ކޮށް ދެއްވާެނއެވެ. ދެން ރޫމްކަރައެވެ. އެތަންވެސް ފަތަހަ ކޮށްދެއްވާނެއެވެ. ދެން ތިޔަބައިމީހުން ދައްޖާލާ ހަނގުރާމަ ކުރާނޫއެވެ. އޭތީގެ މައްޗައްވެސް މާތް ﷲ ތިޔަބައިމީހުނަށް ފަތަހަ ވުން ދެއްވާނެއެވެ.
ނަބީކަމަށް ދައުވާކުރާ ދޮގުވެރިން ފާޅުވުން:
ނަބީކަމަށް ދައުވާ ކުރާ ދައްޖާލުން (ދޮގުވެރިން) ތަކެއް އުންމަތުގެ ތެރެއިން ނިކިނަނާނޭކަމުގެ ޚަބަރު ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސއްލަމަ ދެއްވާފައިވެއެވެ. އެމީހުންގެ އަދަދު ގާތްގަނޑަކަށް ތިރީހަކަށް މީހުނާ ކައިރިކުރާނެއެވެ. ނަބިކަމށް ދއުވާކުރުމުގެ މުރާދަކީ ، އެމީހުން މީސްތަކުންގެ މެދުގައި ފިތިނަ އުފައްދައި މީސްތަކުންގެ ތެރއެއިން ބަޔަކު އެމީހުނާށް ތަބާވެ އެމިހުންގެ ބާތިލަށް ހެއްލުމެވެ. ނަބީކަމަށް ދައުވާކޮށް ބަޔަކު އެމީހުނަށް ތަބާނުވާމީހުންގެ އަދަދު އެތައް ބައިވަރެވެ.
ބުޚާރީއާ މުސްލިމަގައި ރިވާވެގެން ވެއެވެ. { عن أبى هريرة رضى الله عنه أنّ رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: لا تقوم الساعة حتى يُبعثُ دجّالون كذّابون قريبٌ من ثلآثين، كلٌ يزعم أنّه رسول الله} ( البخارى- كتاب الفتن) މާނައަކީ ” ދައްޖާލުން ( އެހެނީ ދޮގު ދައިއުވާ ކުރާ ޙަޤީޤތް އޮޅުވާލާ މަކަރުވެރިންގެ ) ތިރީހާ ކައިރިއަށް ދޮގުވެރިން ނުފޮނުއްވެނިސް ޤިޔާމަތް ނުވާނެއެވެ. އެއިން ކޮންމެ މިހަކުވެސް އެއީ ﷲގެ ރަސޫލެއްކަމަށް ދަޢުވާކުރާނެއެވެ.
މުސްލިމް ރިވާކުރއްވާފައި ވެއެވެ. {عن ثوبان قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: وأنه سيكون فى أمّتى كذّابون ثلآثون، كلّهم يزعُمُ أنّه نبيّ، وأنا خاتم الأنبياء، لا نبيّ بعدى}(مسلم) މާނައަކީ ” ޘައުބާނުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާލުވިއެވެ. ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުންމަތުގައި ތިރީސް ދޮގުވެރިން ފާޅުވާ ހުއްޓެވެ. އެއިން ކޮންމެ މިހަކުވެސް އެއީ ނަބިއްޔެއްކަމަށް ދަޢުވާ ކުރާނެއެވެ. ތިމަނަކަލޭގެފާނީ ނަބިކަން ޚަތިމްކުރެއްވި ސާހިބާކަމުގައިވާއިރުވެސް މެއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ފަހުގައި ނަބިއްޔަކު ނުވެއެވެ.”
އެދައްޖާލުން ތެރެއިން ގިނަބަޔަކުވަނީ މާޒީގައި ފާޅުވެފައެވެ. ޞަޙާބީންގެ ދުވަސްވަރުގައި މުސައިލަމަތުލް ކައްޛާބް ، އަސްވަދުލް އަނަސީ، ސަޖާހުލް ކާޙިނާ، ފެނިފައިވެއެވެ. ތާބީންގެ ދުވަސްވަރުގައި އަލް މުކުތާރުލް ޘަގަފީމނަބީކަމަށް ދައުވާކޮށްފައި ވެއެވ. މިގެ ދޮޅު ގަރުނެއް ކުރީގައި ޙަސަނަ ބިން އަލީ ބުން މިރުޒާ ޢައްބާސްވަނީ އިރާނުގައި ނަބީކަމަށާއި ކައުކަމަށް ދައުވާކޮށްފައެވެ. އޭނާގެ ލަގަބަކަށް ބަހާއުﷲ އޭކިޔައި އޭނާއަށް ތަބަޢަވި މީހުންނަށް ބަހާއިންނޭކިޔައެވެ. މިލާދުގެ ވިހިވަނަ ޤަރުނުގެ ކުރީކޮޅުގައި ޣުލާމު އަޙްމަދުވަނީ ނަބީކަމަށް ދައުވާކޮށްފައެެވެ. މީނާއަށް ތަބާވީމީހުން އެމީހުންނަކީ ” އަޙްމަދީން” ނޭ ކީނަމަވެސް، މުސްލިމުން އެމީހުނަށް ދީފައިވާ ނަމަކީ ” ޤާދިޔާނީން” ނެވެ.
ބޮޑެތި ފިތުނަ ތައް އާއްމުވުން:
ޤޔާމަތް ކައިރިވެގެން އަންނައިރު ގިނަގުނަ ފިތިނަތައް ފާޅުވާނޭކަމުގެ އިންޒާރު ރަސޫލު ﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސްއްލަމަ ވަރަށް ގިނައިން ކުރައްވާފައިވެއެވެ. އަދި އެކަމުނަ ރައްކަތެރިވާނޭ މަގުވެސް ބަޔާން ކޮށްދެއްވާފައިވެއެވެ. ﷲ ޞުބުހާނަހޫ ވަޢާލާގެ ދީން ، ލޮބުވެތި ނަބިއްޔު ޟައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ އަރިހުން ، އެކަލާނގެ ރުއްސުންލެއްވި މާތް މިތިރު ޞަޙާބީން ދަސްކުރެއްވިއިރު ، އޭގެތރެއިން ބަޔަކު ޝައުޤުވެރިވެ ނުލައްވާ އެއްވެސް ރޮގެއް ނުވެއެވެ. މިއުންމަތަކީ ޤިޔާމަމަތަށްދާްނދެން އޮންނާނެ ފަހުގެ އުންމަތްކަމށް ވީހިނދު ، ބައެއް ޞަޙާބީން ފަރުވާތެރިވެ ލެއްވި އެއްކަމަކީ ޤިޔާމަތުގެ ކުރިން އުންމަތައް ކުރިމަތިވާނެ ފިތުނަ ( އިމްތިހާން ) ތަކަކީ ކޮބައިތޯއާއި، އެކަންތަކުން ސަލާމަތްވާނެ މަގުތަކަކީ ކޮބައިތޯއާމެދުގައެވެ. މިމައިދާށނުގައި އެންމެ ކުރިގައި ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ އެއްބޭކަލަކީ ޙުޛައިފަތު ބުނުލްޔަމާންއެވެ. އެކަލޭގެފާނަކީ ފިތުނައިން ސަލާމަތް ވުމަށްޓަކައި އެކަމާބެހޭގޮތުން ،ނަބިއްޔާގެ އަރިހުގައި ސުވާލު ދެންނެވުން ގިނަ ބޭކަލެކެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުން ބުޚާރީ ނެރުއަވާފައި ވާ ޙަދީޘެއްގެ މާނާގައި ވެއެވެ. ޙުޛައިފަތް ބުނުލް ޔަމާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައާއި މީސްތަކުން (ގިނައިން ) ސުވާލު ދަންނަވާކަމުގައިވީ ހެވާއިމެދުގައެވެ. ތިމަނަނާ އެކަލޭގފާނުގެ އަރިހުން ،ނުބަޔާމެދު ސުވާލު ދަންނަވަމުން ދިޔައީމެވެ. އެނުބައިގާ ތިމަނަނާ ޖެހިދާނެ ކަމުގެ ބިރއްޓަކާއެވެ. ތިމަންނާ ދެންނެވީމެވެ. އޭ ﷲގެ ރަސޫލާއެވެ. ކަށަވަރުން ތިމަންނަމެންވީ ޖާހިލުކަމާ ނުބައި ކަމުގެ ތެރޭގައެވެ. ދެން ﷲ ތިމަންނަމެނަށްޓަކައި މިހެޔޮކަން ގެނެސްދެއްވީއެވެ. މިހެވަށްފަހުގައި ނުބައި އައުންވޭތޯއެވެ؟ ޙަދީޘްކުރެއްވީ އާއެކެވެ. ( މިތަނުގައި ނުބައިގެ މުރާދަކީ ތިންވަނަ ޚަލީފާއާ ހިސާބުން ފެށިގެނަދާނޭ ކޮޅެއްނެތް ފިތުނައެވެ. ދެންނެވީމެވެ. އެނުބަޔަށްފަހު ހެޔޮ އައުންވޭތޯއެވެ؟ ހަދީޘްކުރެއްވީ، “އާއެކެވެ. އެހެވާއެކު ދަޚަނު ( މުރާދަކީ ދުން، ހަސަދަ، ހިތްތައް ކިލަނބުވެ ސުލްޙަވެރިކަން ނެތިދިއުން ، ނޭދެވޭ އެންމެހާ ކަންކަން ) ވެސް އާދެއެވެ. ” ދެންނެވީމެވެ. އޭގައިވާ ދުމަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ ވިދާޅުވީ ” އެއީ ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ހިދާޔަތުނޫން އެހެން މަގަކަށް ތަބާވާ ބައެކެވެ. އެމީހުންގެ ކިބައިން އެކަން ފާޅުވާނެއެވެ. އެކަމަށް ( ރަނގަޅު މީހުންގެ ފަރާތުން ) އިންކާރުވެސް ކުރެވޭނެއެވެ. ” ( އުއްމު ސަލްމާގެ އަރިހުން މުސްލިމް ނެރުއްވާފއއިވާ ރިވާޔަތުގައިިވާގޮތުން އެކަމަށް އިންކާރުކުރާ މީހާ ބަރިއަ ވެގެންވެއެވެ. ނަފްރަތުކުރާ މީހާވެސް ސަލާމަތް ވެއެވެ. ) ދެންނެވިމެވެ. އެހެވަށް ފަހުގައި ނުބައިވޭތޯއެވެ ؟ ޙަދީޘްކުރއެވީ ” އާއެކެވެ. އެއީ ނަރަކާގެ ދޮރާށިކައިރީ ތިބެ ގޮވަމީހުންނެވެ. އެމިހުނަށް އިޖާބަދިން މީހަކު އެތެރެއަށް ކޮއްޕާލާނެތެވެ. ” ދެންނެވިމެވެ. އޭ ﷲގެ ރަސޫލާއެވެ. ތިމަންމެނަށް އެމިހުން ސިފަކޮށްދެއްވަވާށެވެ. ޙަދިޘްކުރެއްވިއވެ. ” އެއީ އަހަރުމެންގެ ތެރެއިންވާ ، އަހަރުމެންގެ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކަާ އުޅޭބައެކެވެ. ” ދެންނެވިމެވެ. އަހަރުމެނަށް އެމިހުން ދިމާވެއްޖެނަމަ ހަދަންވާނެ ގޮތަކަ ކޮބައިތޯ އަންގަވާ ދެއްވާށެވެ. ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ” މުސްލިމުންގެ ޖަމާޢަތުގައިވެ އެމީހުންގެ އިމާމަށް ތަބާވާށެވެ. ” ދެންނެވިމެވެ. އެމީހުންގެ ޖަމާޢަތެއް އަދި ވެރިއެއް ނެއްނަމަ (ހަދަންވީ) ކިހިނެއްތޯއެވެ؟ ޙަދީޘް ކުެއްވިއެވެ. ” އެހުރިހާ ބައިގނޑުތަކަކާއި އެކަހެރިވާށެވެ. އަދި ގަހެއްގެ މުލެއްގައި ދަތްއަޅަގެން ނަމަވެސް ( އެފިތުނާގެ ތެރެއަށް ނުގޮސް ) މަރުއައިސް ބައްދަލު ކުރަންދެން ތިބާ އެގޮތަގައިވާށވެ.”
ަޙަޙޙ
ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމަތްތަކުގެ ތެރެއިން މިހާތަނަށް އަދި ހިނގާފައިނުވާ އަލާމަތްތައް :
ޤިޔާމަތްވުމުގެ އަލާމަތްތަކޔުގެ ތަރޭގައި އަދި ިހާތަނަށް ފެނިފަނުވާ އެތައް އެތައް އަލާމަތެއް ވެއެވެ. އެކަންކަމުގެ ވާހަކަަ ޞައްޙަ ސާބިތު ޙަދީޘްތަކުން ވާރިދި ވެފައިވެއެވެ. އޭގެތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަނަތައްތައް ހިމެނެއެވެ.
ޢަރަބި ޖަޒީރާ ބަގީޗާތަކާއި ކޯރުތަކުގެ ބިމަކަށް އިޢާދަވުން:
އަބޫ ހުރައިރާ އަރިހުން މުސްލިމް ނެރުއްވާފައި ވެއެވެ. قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : { لا تقوم الساعة حتى يكثر المال ويفيض، حتى يخرج المال زكاة ماله، فلا يجد أحدا يقبلها، وحتى تعود أرض العرب جناتا وأنهارا} “މީހަކު އޭނާގެ މުދަލުން ޒަކާތް ނެރުމުން ، އެޒަކާތުގައި ހިފާނެ މީހަކު ( ނިކަމެއްޗަކު) ނުވާ ދަރަޖައަށް މުއްސަނދިކަން އިތުރުވެ ތިޔާގިކަން އޮހިގަތުމަށް ދާންދެން ، އަދި ޢަރަބި ބިން ބަގީޗާތަކާއި ކޯރުތަކަށް އިއާދަވުމަށް ދާންދެން ޤިޔާމަތްނުވާހުއްޓެވެ.
އެކަންވާނީ އެބިމުގެ އަހުލުވއެރިންނަށް ބިމުގެ މައުދަންތަކޔުގެ މުއްސަނދިކަން ލިބި ދަނޑުވެރިމަކުގެ ވަސީލަތްތައް ކުރިއަރާގެން ކަމަށްވެސް ވެދާނެއެވެ. ބޮޑަށް ލަފާކުރެވެނީ އެބިމުގެ ޖައްވާއި މޫސުން ބަދަލުވެ ، ވރެއާއި ކޯރުތައް ތިޔާގިވެ ، ހޫނު ހަނފަސްކަމުން ފިނި ފެހި ބިމަކަށް ބިމަކަށް ބަދަލުވެގެން ކަމަށެވެ،. އެނގެނީ އެޖަޒީރާ އެންމެ ފުރަތަމަ އޮތްފަދަ ހާލަތަކަށް ބަދަލުވެގެންދާނެކަމެވެ.
މިނިކާވަގާއި ފުރާނަ ނެއް ޖަމާދު އިންސާނާއާ އި ވާހަކަ ދެއްކުން:
އަބޫ ސައިދުލް ޚުދުރީގެ އަރިހުން އިމާމު އަޙުމަދު ނެރުއްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގެ މާނާގައި ވެއވެ. ވަލުކުއްތާއެއް ބަކަރިއެއްގެ ފަހަތުން ދުވެ އެސޮރު އަތުލާގަތެވެ. ބަކަރި ބަލަހައްޓާމީހާ އެވަލުކުއްތާއާ ދިމާކޮށް އޭގެއަތުން ބަކަރި އަތުލާގެންފިއެވެ. އެހިނދު އެވަގު ނަގު ދަށައްލާ އިށީންދެލާފައި ބުންޏެވެ. ތިމަންނައަށް ﷲ ދެއްވި ރިޒްޤެއް ތިމަންގެ އަތުން އަތުލާގަނަނައިރު ތިބާ ﷲ އަށް ބިރުނުގަނަން ހެއްޔެވެ؟ ބަކަރި ގެންގުޅޭ ކަލޭގެ ބުންނޏެވެ. ހުރި އަޖައިބުކަމާއެވެ. މިނިކާވަގެއް ނަގޫ ދަށައްލާ އިށީންދެއިނދެ އިންސާނުންނގެ ބަހުރުވައިން ތިމަންނައާ ވާހަކަ ދައްކަނީއެވެ! މިނިކާވަގު ބުންޏެވެ. ތިމަންނާ ތިބާއަށް ތިއައްވުރެ މާ އަޖަބުކަންބޮޑު ކަމަކުން ޚަބަރު ދެންހެއްޔެވެ. މުހައްމަދު ބައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޔަޘްރިބް (މަދީނާ) ގައި ހުނަނވާގެން ، މާކުރިން ހނގާ ގޮސްފައިވާ ކަންތަކުގެ ޚަބަރު އެބަދެއްވައެވެ. އަބޫ ސަޢީދު ވިދާޅުވިއެވެ. ޖަނަވާރު ބަލަހައްތާ ކަލޭގެ ކަންބަޅިތައް ލާއްވަމުން އައިސް މަދީނާގެ ސަރަހައްދަށް ވަނެވެ. އެތަނުން ތަންކޮޅެއްގައި އޭނާ މަޑުކޮށްލިއެވެ. ދެން ކީރިތި ނަބިއްޔާ ބައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ވަޑައިގެންނެވެމުން އޭނާ އެކަލޭގެފާނަށް އެވާހަކަ ކިޔާދެއްވިއެވެ. ދެން ރސޫލުﷲގެފާނުގެ އަމުރުފުޅަށް ނަމާދުގެ ޖަމާޢަތައް ގޮވިއްޖެއެވެ. އެއަށްފަހުގައި އެކަލޭގެފާނު ނިކިމެ ވަޑަގެން ބަކަރި ގެންގުޅޭމީހާއަށް ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. އެމީހުނަށް ވާހަކަ ކިޔާދީބަލާށެވެ. ދެން އޭނާ ކިޔާދިނުމުން ޙަދީޘްކުރެއވިއވެ. ” ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ނަފްސް އެފަރާތެއްގެ އަތްޕުޅުގައިވާ ފަރާތް ގަންދެއްވާ ވިދާޅުވަމެވެ. މިނިކާވަގު އިންސާނުނަނާ ވާހަކަ ދެއްކުމަށް ދާންނދެން ، އަދި މީހާގެ ( އަތުގައިވާ ) ހަންމުށީ ކުރިއާއި ފައިވާނުގެ ވަދު އޭނާއާ ވާހަކަ ދެއްކުމަށް ދާންދެން ، އަދި މީހަގެ ފަލަމަސްގނޑު އޭނާގެ ތިމާގެ މީހުން އޭނާއާބެހޭގޮތުން ދައްކާއުޅުނު ވާހަކަ އޭނާއަށް ކިޔާދީފުމަށް ދާންދެން ޤިޔާމާތް ނުވާހުއްޓެވެ.”
ފަހަރެއްގައި ކީރތި މާތް ނަބިއްޔު ޞައްލަﷲ ޢަކައިހި ވަސއްލަމަ ޚަބަރު ދެއްވާފައިމިވާ ކަނަކަމަކީ އެއީ ކައުނުގެ އާދަޔާ ޚިލާފަށް ހިނގާ ކަމަކަށްވެސް ވެދާނއެވެ. ނުވަތަ ފަހުޒަމާނުގައި އިންސާނުން ޢިލްމާއި ޓެކްނޮލޮޖީގެ ވަސީލަތުން އީޖާދުކުރާ ކަންތައްތައްކަމުގައި ވެސް ވެދނެއެވެ.
ފުރާތުކޯރު ހިނދި ރަނުގެ ފަރުބަދައެއް ފާޅުވުން :
ބުޚާރީއާ މުސްލިމް މި ޚަބަރު ތަފާތު ރިވާޔަތްތަކުން ނެރއްވާފައިވެއެވެ. މުސްލިމްގެ އެއްރިވާޔަތެއްގައި ވެއެވެ. ” ފުރާތު ކޯރު ހިކި ރަން ފަރުބަދައެއް ހާމަވެ މިސްތަކުން އެއާމެދުގައި ހަނގުރާމަކޮށްފުމަށް ދާންދެން ޤިޔާމަތް ނުވާނެއެެވެ. އޭގެތެރެއިން ކޮންމެ ސަތޭކައަކުން ނުވަދިހަ ނުވަމީހުން ޤތުލު ވެދާ ހުއްތެވެ. އޭގެތެރެއިން ކޮންމެ މީހަކުވސް ބުނާނީ ( ދެކޭނީ) އެސަލާމަތްވާ މީހާކީ ތިމަންނާ ކަމުގައިވުން ކައިރިއެވެ. ”
ޤިޔާމަތުގެ ބޮޑެތި ވެގެންވާ އަލާމަތްތައް:
ޤިޔާމަތުގެ ވަގުތު އިންތިހާއށް ކައިރިވެފައި ވަނިކޮށް ހިނގާނޭ ބޮޑެތި ކަނަތައްތަކެއް ގެ ވާހަކައިން ރަސޫލާ ޞައްލަފ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ވަނީ ކަބަރު ދެއްވާފައެވެ. އޭގެތެރެއިން ބައެއް ކަންތަކަށް ކީރިތ ޤުރުއާނުގައި ޢިޝާރަތް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ޤިޔާމަތުގެ ވަގުތު ކޮޅެއްކުރިން ހިނގާނޭ ކަނތައްތަކާއި ބެހޭ ޣައިބިއްޔާތުގެ މިޚަބަރުތައް ދެއްވާފައިވުމުގެ ޙިކްމަތްތަކުގެ ތެރޭގައި މުއުމުނިންގެ ހިތްތަކަށް ސާބިތިކަން ދެއްވުމާއި ، މަގު އޮޅުވާލާ މީހުން އީމާންވެ އިސްލާހު ވުމަށް ހޭވެރިކުރުވާ ފުރުޞަތު ދެއްވުމާއި ، އެދުވަހަށް އިންކރުކޮށް ގޮތްދުނުކުރާ ބަޔަކށްނަމަ އެބަޔެއްގެ މައްޗައަ އިތުރު ހުއްޖަތަކަށްވުން ހިމެނެއެވެ. ޚާއްސަކޮށް ޚާތިމުއް ނަބިއްޔީނަ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ގެ ރިސާލަތަޢްފަހު މީސްތަކުން އެތައް ޒަމާނެއް ކަނޑަތުކޮށްފައި ވުމުން އެކަމުގެ މުހިންމު ކަން ބޮޑެވެ.
މިފަދަ ޣައިބިއްޔާތުގެ ގިނަގުނަ ޚަބަރިތަކެއް ކީރިތި ޤުރުއާނާއި ސިންނަތުގައި ޞަރީޚަކޮށް އައިސްފައި ވެއެވެ. އެގޮތުން ޤިޔާމަތުގެ ބޮޑެތި އަލާމަތްތަކުގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ޙަދީޘަގައި އައިސްފައިވާ ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ. عن حذيفة بن أسيد الغفاريّ قال: اطّلع النبيّ صلى الله عليه وسلم علينا ونحن نتذاكر فقال ماتذاكرون قالوا نذكر الساعة قال إنها لن تقوم حتى ترون قبلها عشر آيات فذكر الدّخان والدّجّال والدّابّة وطلوع الشمس من مغربها ونزول عيسى ابن مريم صلى الله عليه وسلم ويأجوج ومأجوج وثلاثة خسوف خسف بالمشرق وخسف بالمغرب وخسف بجزيرة العرب وآخر ذلك نار تخرج من اليمن تطرد الناس إلى محشرهم. މާނައަކީ ” ޚުޛައިފަތު ބުނު އަސީދު އަލް ޣިފާރީގެ އރިހުން ރިވާވެފައި ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. އަހަރުމެން ވާހަކައެއްގައި ވަނިކޮށް ކީރިތި ނަބިއަޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ވަޑައިގަންނަވާ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ތިބާއިން ތިޔަ ވާހަކަ ދައްކަނީ ކޮންކަމަކާ ބެހޭގޮތުން ހެއްޔެވެ. ؟ އެމީހުން ދެންނެވެއެވެ. ތިމަންމެން މިވާހަކަ ދައްކަނީ ޤިޔާމަތުގެ ވަގުތާމެދު ގައެވެ. ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ދިހަ އަލާމަތެއް (އާޔަތް/ހެކި) ފެނިގެން ނުދަނިސް ޤިޔާމަތް ޤާއިމް ނުވާހުއްޓެވެ. (އެކަލޭގެފާނު) ކިޔާދެއްވި ކަންތައްތަކަކީ : ދުންގަނޑަކާއި ، ދައްޖާލުއާއި، ދާއްބައާއި، ހުޅަގުން އިރިއެރުމާއި ، ޢިސަބްނު މަރްޔަމް ފާބައި ވަޑާގެންނުވުމާއި، ޔައުޖޫޖު ވަމައުޖޫޖުއާއި، ބިންގަނޑު ކަނޑައިގެންދާ ތިން ޙާދިޘާއެއް، މަޝްރިޤުން (އިރުމަތީ ކަރައިން) ކަނޑައިގެން ދިއުމާއި ، މަޣްރިބުން ( ހުޅަނގު ކަރައިން) ކަނޑާގެން ދިއުމާއި ، ޢަރަބި ޖަޒީރާއިން ކަނޑާގެންދިއުމާއި، އޭގެތެރެއިން އެންމެ ފަހުކަމަކށް (ކަޔައި ދެއްވީ) ޔަމަނުކަރައިން ނިކުންނަ އަލިފާނެއް މީސްތަކުން އެއްކޮށް އެއްތަންކުރުމަށް ލާއްވާނެކްމެވެ.”
]]>
ކެންސަރުޖެހުނީމާ ކެންސަރު ޖެހުނު ގުނަވަނެއް ޖެހެނީ ބުރިކުރާށެވެ. އެހެނީ އެއީ އެބަލި މުޅި ހަށިގަނޑަށް ފެތުރި ފުރާނައަށް ނުރައްކާވެދާނެތީއެވެ.މިއީ ޢިލްމި ޙަޤީޤަތެކެވެ. ހަމަމިބީދައިން ކުށްކުރާ މީހާއަށް އެކުށަށް އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި ޢުޤޫބާތްތަކެއް ކަނޑައަޅުއްވާފައިވަނީ މުޖުތަމަޢުތަކަކީ ކުށްތަކުން ސަލާމަތްވެފައިވާ އަމާން ތަނަކަށް ހެދުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ. އަދި ކުއްކުރާ މީހާ އެކުށުން ސަލާމަތް ކުރުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ. އެހެނީ ކުށްކުރާ މީހުނަށް އަދަބުދެވިގެންމެނުވީ ކުއްތަކުން ސަލަމަތް ވެވޭކަށްނެތެވެ. އެގޮތުން މިޝަރީޢަތްވަނީ މުޖުތަމައުތައް ވަލު ޖަނަވާރިތަކެއް އުޅޭ ނާމާން ޖައްޔަކުން ސަލާމަތް ކުރުމަށްޓަކައި ޙައްދުތަކެއް ކަނޑައަޅުއްވާފައެވެ.
ޙައްދުގެމާނަ:
ޢަރަބި ބަހުގައި ޙައްދުގެ މާނައަކީ، މަނާކުރުމެވެ. އެއީދެއެއްޗެއްގެ ދެމެދުގައިވާ ހުރަހެވެ. ނުވަތަ އިމެވެ. މިސާލަކަށް ދެގޯތީގެ ސަރަޙައްދު ކަނޑައަޅާދޭ އިމަކީ ޙައްދެވެ. އިސްލާމީ ކަނޑައަޅުއްވާފއިވާ އުރެދުންތަކަށް އަރާގެންފިމީހަކަށް ދެވޭ ޢުޤޫބާތަށް ނުވަތަ އަދަބަށް ޙައްދެވެކިޔެވެ. އިސްލާމީ ޝަރުޢުގައި، ޙައްދަކީ، މާތްﷲ އަށްޓަކައި އަދާކުރަންޖެހޭ ޙައްޤެއްގެ ގޮތުން، ދިނުމަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ޢުޤޫބާތެވެ.
ޙައްދުގެ ވައްތަރުތައް:
1.ވައްކަމުގެ ޙައްދު: ވައްކަމުގެ މާނައަކީ، އެހެންމީހެއްގެ މުދަލެއް، އަމިއްލައަށް މިލްކު ކުރުމުގެ ނިޔަތުގައި، ސިއްރުގޮތެއްގައި، ރައްކާކޮށްފައިވާ ތަނަކުން، ނެގުމެވެ.
އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ ޙައްދުތަކަށް އިންކާރުކުރާ މީހުންނާއި އެބައިމީހުންގެ ބުނަމުންދާ ބަސްތައް:
ހުޅަނގުގެމީޑިއާއިންފަތުރާޕްރަޕަގަންޑާގެތެރެއިންއިސްލާމްދީނާދެކޮޅަށްއެބައިމީހުންއެންމެފަރުވާތެރިކަމާއެކުފަތުރާއެއްކަމަކީ،އިސްލާމީޝަރީޢަތުހައިބަތުނަގައިލުމެވެ.މިކަންއެބައިމީހުންކުރަނީއިސްލާމީޝަރީޢަތަކީ،ބޯދާ،ކަޓު،ހައްދުފަހަނައަޅާފައިވާޤާނޫނުތަކެއްހިމެނޭޝަރީޢަތެއްގެގޮތުގައިއިންސާނީބުއްދިތަކަށްތަޞައްވަރުވާނެގޮތަށްއެޝަރީޢަތުގެވާހަކަތައްގެނެސްދީގެންނެވެ.އަދިއިސްލާމީފޭރާމުގައިތިބޭމުނާފިޤުންނަކީމިސަފުގެއެންމެކުރީގައިތިބެއަންބާކިޔަމުންފުމެއަރަމުންދާނޭބައެކެވެ.އިސްލާމީކޮންމެމުޖުތަމަޢަކުންވެސްމިމަންޒަރުދަނީފެންނަމުންނެވެ.ޝަރީޢަތަށްފާޑުކިޔާމީހުންމިއީމުސްކުޅިޝަރީޢަތެއްކަމަށްނުވަތަޒަމާނަށްނުފެތޭޝަރީޢަތެއްކަމަށްދައުވާކުރެއެވެ.އަދިޝަރީއަތުގައި ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ ޙައްދުތަކަކީ ހަރުކަށި އިންސާނީ ޙައްޤަށާއި މިނިވަންކަމަށް ފުށޫއަރާ ޙައްދުތަކެއް ކަމުގައި ބުނެ މުސްތަޝްރިޤުން ފަދަ އިސްލާމްދީނާ އިދިކޮޅު މީހުން ދަނީ އަޑުއުފުލަމުންނެވެ. އަދި ހަމައެހެންމެ އިސްލާމީ ޙައްދުތަކަކީ، ޣައިރު މުސްލިމުންނާއި އެ މީހުންގެ ނާރެހުގައި ހިނގާ، އިސްލާމް ދީނަށް ނިސްބަތްވާ ބައެއް ޢަލްމާނީން ވަރަށް ބޮޑު ކަމަކަށް ހަދައި އެއާ މެދު ތަފާތު ގޮތް ގޮތަށް އަޑު ފަތުރާ އެއްޗެކެވެ. އެއީ ވަރަށް އަނިޔާވެރި ޒަމާނަށް ނުފެތޭ އިންސާނީ ޠަބީޢަތާއި ޚިލާފު ކަމެއްކަމަށްބުނެދޮގުދަޢުވާތަކެއްކުރެއެވެ.[3]
ހަމައެގޮތައް ޙައްދުތަކުގެ މަޤުޞަދަކީ މީހުންގެ ގުނަވަންތައް ކަނޑައި، މީހުންތައް ޤަތުލުކޮށް، މީހުންތައް ދަތިހާލުގައި ބޭތިއްބުން ކަމުގައިވެސް މިބައިމީހން ދެކެއެވެ.މިބައިމީހުން ބުނާގޮތުގައި ޙައްދުތައް ޤާއިމްކުރާނަމަ އިސްލާމްދީނުގައި އުޅޭނީ ނުކުޅެދޭ އުނިމީހުން ކަމުގައެވެ.[4]
އަދި ދާދި ފަހުން ރާއްޖެއައި އަލިފުދާލުގެ އިންސާނީ ޙައްޤުތަކާބެހޭ ހައިކޮމިޝަނަރު ޕިންލޭ ޒިނޭގެ ޙައްދު ޤާއިމްކުރަނީ ހަމައެކަނި އަންހެނުންގެ މައްޗައްކަމަށާއި މިކަމުން އަންހެނާގެ ޝަރަފަށް އުނިކަން ލިބޭކަމުގައި ބުނަމުންދިޔައެވެ. [5]
ނަމަވެސް މިފަދަ މީހުންނަށް ގިނަ ފަހަރަށް އޮންނަނީ (ބައެއް މީހުންނަށް ހުރިހާ ކަމެއްވެސް އެނގޭ އެހެން ނަމަވެސް އިސްލާމް ދީނާއި ހަނގުރާމަ ކުރުމުގެ ގޮތުން ދެކޮޅު ހަދަނީ) އިސްލާމީ ޙައްދަކީ ކޮބައިކަން ނޭގިފައެވެ. އަދި އޭގެ ޙިކުމަތާއި އެ ތަންފީޒު ކުރެވޭ ހާލަތްތަކާއި ޝަރުޠުތަކެއްވެސް ނޭނގެއެވެ. އަދި ޙައްދު ތަންފީޒު ކުރެވޭ ޤައުމުތަކުގައި ކުށް ކުރާ މިންވަރު ދަށް ކަންވެސް އެ މީހުންނަށް ނޭނގެއެވެ.
ޙައްދުތަކާމެދު އިންކާރު ކުރާ މީހުނަށް ދޭނެ ރައްދު:
އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ޙައްދުތަކަކީ މުސްކުޅި ޒަމާނަށް ނުފެތޭ ޙައްދުތަކެއްނޫން:
އިސްލާމީ ޝަރީޢަތް ބާވައިލެއްވީ ހަށިގަނޑުވެސް އުފައްދައި ބޮޑުކުރެއްވި މާތްރަސްކަލާނގެއެވެ. ރޯނުއެނދުގައިނިދިދުވަސްވަރެކޭ،މިހާރެކޭހަށިގަނޑުގައިހުރިތަފާތެއްނެތެވެ. ހަމައެހެންމެވައްކަންކުރުމުންއަތްކެނޑިޒަމާނެކޭމިޒަމާނެކޭ،ވަކިތަފާތެއް،އިންސާނުންގެނަފްސާއިދަހިވެތިކަންއަދިވަގުކަމުގައި،ނެތެވެ.
ނަމަވެސްޝަރީޢަތްއުނިކަމަށްބުނާމީހަކުއިންސާނުންގެހަށިގަނޑަކީވެސްއުނިއެއްވެސްމޮޅުކަމެއްނެތްއެއްޗެކޭބުނެފާނެއެވެ. އަދިއާދަމުގެފާނުދުވަސްވަރުއްސުރެއުޅޭއިންސާނާގެމިހަށިގަނޑަކީމިއަދުކަމުދާއެއްޗެއްނޫނޭ،މިފަދަމީހެއްބުންޏަސްއަހަރެންހައިރާނެއްނުވާނެއެވެ.އަދިއެމަތިވެރިޝަރީޢަތަކީވަކިޖަމާޢަތަކަށް،ނުވަތަވަކިޤައުމަކަށް،ނުވަތަވަކިޖިންސަކަށްބާވާލެއްވުނުޝަރީޢަތެއްނޫނެވެ.[6]
މާތް ﷲވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ: يٰأَيُّهَا ٱلنَّاسُ قَدْ جَآءَتْكُمْ مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَشِفَآءٌ لِّمَا فِى ٱلصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ ( يونس 57 ) މާނައީ:”އޭމީސްތަކުންނޭވެ!ތިޔަބައިމީހުންގެވެރިރަސްކަލާނގެޙަޟްރަތުންތިޔަބައިމީހުންގެގާތަށްވަޢުޡަކާއިހިތްތަކުގައިވާބަލިތަކަށްޝިފާއަކާއިމުއުމިންތަކުންނަށްތެދުމަގަކާއިރަޙްމަތެއްއަތުވެއްޖެކަންކަށަވަރެވެ”.ެެ
ވަޟުޢީ ޤާނޫނުތައް ހެދުމުގައި ވެސް އިންސާނާ ހާސިލު ކުރަން ބޭނުންވާ ލަނޑުދަނޑިތަކެއް ހުންނާނެކަން ކަށަވަރެވެ. ކުށް ކުރުން މުޖުތަމަޢުން ހުއްޓުވުމާއި، އަމިއްލަ ފަރުދުންނަށް އެބައިމީހުންގެ ހައްޤުތައް ހޯދައި ދިނުން ފަދަ، މިހިރަ މިހިރަ އެތައް މަސްލަޙަތުތަކަކަށް ރިޔާޢަތް ކުރެވެއެވެ. ނަމަވެސް އެންމެ އެދެވޭ ނަތީޖާ މި ޤާނޫނުތަކުން ނުނެރެވެއެވެ. މިފަދަ ބުއްދިތަކުން ހަދާ ޤާނޫނުތަކުގައި އަބަދުވެސް އުނިކަންތައްހުންނާނެއެވެ.[7] ނަމަވެސްއިސްލާމީޝަރީޢަތްއެހެންތޯއެވެ؟ކެރިހުރެގެންބުނެވޭނީނޫނެކެވެ.އިސްލާމީޝަރީޢަތަކީޘާބިތުޝަރީޢަތެކެވެ.އިންސާނީމަސްލަޙަތާއިއިންސާނީހައްޤުތަކާއިމުޖުތަމަޢުގެއަމަންއަމާންކަމާއިސުލްޙަމަސަލަސްކަންއޭގެއެންމެފުރިހަމަގޮތުގައިކަށަވަރުކޮށްދެއެވެ. ޒަމާންބަދަލުވެދާނެއެވެ.ނަމަވެސް،އިސްލާމީޝަރީޢަތަކަށްބަދަލެއްނާންނާނެއެވެ.ޒަމާންބަދަލުވެދާނެއެވެ.ނަމަވެސްނަތީޖާބަރާބަރަށްނެރެދޭނެއެވެ. މިހެން ކަމުން ޙައްދުތަކަކީ ޒަމާނަށް ނުފެތޭ ޙައްދުތަކޭ ބުނެވިދާނެތޯއެވެ. މި ޙައްދުތަކަކީ ކުރީޒަމާނަށްވެސް އަދި މިޒަމާނަށްވެސް ގުޅޭ ޙައްދުތަކެކެވެ. ވަކިން ޚާއްސަކޮށް މިޒާމަނަށް މި ޙައްދުތައް ފެތެއެވެ. ސަބަބަކީ ވައްކަމާއި ފޭރުމާއި ރޭޕްކުރުމްފަދަ ފާހިޝްޢަމަލުތައްވެސް މިހާރު ދަނީ ޢާއްމުވަމުންނެވެ.[8] އަޅުގަނޑުމެންގެ މިކުޑަކުޑަ ރާއްޖެއަށް ބަލާލިކަމުގައިވިޔަސް މި ޙަޤީޤަތް ފެންނާނެއެވެ. އަންހެން ކުދިންގެ ޢިއްފަތް ފޭރުމާއި ވައްކަމާއި މާރާމާރި ވަނީ ޢާއްމުވެފައެވެ. މިކަން ޙައްލުކުރުމަށް އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ މި ޙައްދުތައް މުހިއްމުވާނެކަމާމެދަކު އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތެވެ. ބަލާބެލުމަށްޙައްދުތަކުގައިހަރުކަށިކަމެއްހުއްޓަސްއެއީމުޅިމުޖްތަމަޢްގެރައްކަލަކަށްކަނޑައެޅިފައިވާއެއްޗެކެވެ. ފަހަރުގައިއެއިންބޭފުޅަކުވިދާޅުވެދާނެއެވެ.މުސްކުޅިއޭމިބުނަނީމާކުރިންބާވާލެއްވިޙުކުމަކަށްވާތީއެވެ.ނުވަތަމާކުރިންސުރެތަންފީޒުވަމުންއަންނަކަމަކަށްވާތީއެވެ.މީގެރައްދުޖަބާވަކަށްއަޅުގަނޑުމެންގެއާންމުދިރިއުޅުމުންމިސާލެއްނަގަމާތޯއެވެ.އާދޭހެވެ!ދަތްއުނގުޅުމަކީވެސްވަރަށްކުރިންސުރެއޮތްއާދައެކެވެ.ނަމަވެސްއޭގެމާނައަކީތިޔައީމާމުސްކުޅިއާދައެކޭބުނެދަތްއުނގުޅުންދޫކޮށްލުންތޯއެވެ.[9]
[1] ޢަބްދުލް މުޢީދު ޙަސަން)، bahuru.com
އިސްލާމީ ފިޤުހު،ޞ:101، މުޙައްމަދު ރަޝީދު އިބްރާހިމް[2]
[3] (ފާތިމަތު ނަޒިން) http://naazin.blogspot.com
(ޙަސަންޒާހިރު)dhiislam.com [4]
2011 ޢަބްދުލްހާދީ ޙުސައިން)) noorul-islam.net [5]
[6] އައްޝައިޚްމުޙައްމަދުޝަހީމްޢަލީސަޢީދު),2012( http://mohamedshafiu.blogspot.com
[7]) (ޝަފީޢު ޢަބްދުﷲ 2012noorulislam-islam.net
[8] ( ޢަލީ ޒާހިރު ބުން ސަޢީދު،އިންޓަވިއު)
[9] (މުޙައްމަދުވިޝާޙް2010) http://www.muraasil.com
]]>
ޤާދިޔާނީއެއްކަމުގައިވާ ބަޝީރު ބިން މަހްމޫދު ނަބީކަން ޚަތަމްނުވާކަން އަންނަނިވި އާޔަތްތަކުން އިސްތިދްލާލްކުރަން އުޅެފައިވެއެވެ. އެގޮތުން އޭނާ ބުނެފައިވަނީ “اهدنا الصراط المستقيم* صراط الذين أنعمت عليهم غير المغلوب عليهم ولا الضالين” (އަލްފާތިހާ:6-7) މިއާޔަތުގައި އެވަނީ ނަބީބޭކަލުންނާއި ޞިއްދީޤުންނާއި ޝުހަދާއިންނާއި ޞާލިޙުންގެ ޖަމާޢަތާގުޅުމަށް އެދެވިފައެވެ. ނަބީކަން އަހަރުމެންނަށް ޙަރާމްކުރައްވާފައި ވާނަމަ އެކަމަށް އެދި ދުޢާކުރުމަށް މާތް ﷲ އަހަރުމެނަށް ދަސްކޮށެއް ނުދެއްވާނެތެވެ. މިއިން ދޭހަވަނީ ކޮންމެ މުސްލިމަކަށްވެސް ނަބީކަން ދެއްވުމަށްއެދި ދުޢާކުރެވިދާނެކަމެވެ. މުޙައްމަދުގެފާނު ނަބީކަން ނިންމެވިކަމަށް ބުނުމަކީ މިސްތަކުން، ނަބީބޭކަލުންނަށް ބޭނުންވެފައިވުމާ ޚިލާފްކަމެކެވެ. އަޞްލުގައި ނަބީބޭކަލުން އަބަދުވެސް ތިއްބަވަން ޖެހޭނެއެވެ. ނަބީކަން ނިންމެވުން ދޭހަވަނީ މާތް ﷲގެ ޚަޒާނާ (އެބަހީ ރަސޫލުންނާއި ނަބީބޭކަލުން ފޮނުއްވުމުގެ ޚަޒާނާ) ހުސްވީކަމުގައެވެ. އަދި މާތްﷲ ރަސޫލުން ފޮނުއްވެވުމަށް ނުކުޅެދިވޮޑިގަތީއެވެ.” ވީމާ މިޤާދިޔާނީ ކަލޭގެ އޭނާގެ މިހީކުރުން އެއީ ތެދެއްކަމަށް ހެދުމަށްޓަކައި މާތްﷲ އެކަލާނގެ ދީން ފުރިހަމަކުރެއްވިކަމަށް އެންގެވި އެންގެވުން ދޮގުކުރެއެވެ.
ލިޔުމުގެ ފުރަތަމަ ބައި ކިޔުއްވުމަށް:
]]>ސ. ރޯދައަށްހުރެ ދަތްއުނގުޅާ ބޭހުން ދަތްއުނގުޅުމުން ރޯދަ ގެއްލޭނެތޯއެވެ؟
ޖ. ދަތްއުނގުޅާ ބޭހުން ދަތްއުނގުޅިއަސް ރޯދަ ނުގެއްލޭނެއެވެ. ނަމަވެސް ރޯދައަށްހުރެ ބޭހުން ދަތްއުގުޅާނަމަ ބޭހާ އެކުވެގެން ކުޅު ނުވަތަ އޭގެ ރަހަ އެތެރެހައްޓަށް ހިގައިދާނޭކަމަށް ފަރުވާ ތެރިވާންވާނެއެވެ. އެހެންވެ ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވަނީ، ހުއްދަކަމުގައިވިއަސް މޮޅުއިތުރުވެގެންވަނީ ރޯދައަށް ހުންނަދުވަހުގެ ދުވާލުގެ ވަގުތުތަކުގައި ބޭހުން ދަތްނުއުގުޅުމެވެ. އެހެނީ ނޭގިހުއްޓާވެސް އެތެރެހައްޓަށް އޭގެއަސަރު ހިނގައިދާނޭތީއެވެ.
ސ. ރޯދައަށްހުރެ ދަތްއުނގުޅާ ބޭހުން ދަތްއުނގުޅުން ހުއްދަވާނެތޯއެވެ؟
ޖ. ރޯދައަށްހުރެ ދަތްއުނގުޅުން ހުއްދައެވެ. ނަމަވެސް ދަތްއުނގުޅާއިރު ކުޅު ދިރުވިދާނޭކަމަށް ފަރުވާ ބަހައްޓަންވާނެއެވެ. އިރު މެދުޖެހުމަށްފަހު ދަތްއުގުޅުން މަކްރޫހަކަމުގައި ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައިވީ ކަމުގައިވިއަސް އެކަމާބެހޭ ދަލީލެއް އައިސްފައި ނެތުމުން މަކްރޫހަކަމެއް ކަމުގައި ނުބެލެވޭނެއެވެ. އެއާ ޚިލާފަށް ޙަދީޘްގައި އައިސްފައިވަނީ ދަތްއުނގުޅުމަކީ އަނގައިގެތެރެ ސާފުތާހިރު ކުރުވާ، އަދި ކަލާނގެ ލޯބިވެ ވޮޑިގެންވާ ކަމެއްކަމުގައެވެ. (الشيخ عبد العزيز بن باز ގެ ފަތުވާއިން ނަގާފައި)
ސ. ރޯދަމަހު ދުވާލު ދަތް އުފުރުވައި، ދަތް ފިލްކުރުވާ އަދި ސާފުކުރުވާ ހެދުމަކީ ކޮންކަހަލަ ކަމެއްތޯއެވެ. އަދި އައްސިކުރަންޖަހާ އިންޖެކްޝަނުން ރޯދަގެއްލޭނެތޯއެވެ؟
ޖ. ދަތް އުފުރުވިއަސް، ސާފުކުރުވިއަސް ނުވަތަ ބައްދުވައި (ފިލްކުރުވައި) ހެދިއަސް ރޯދަ ނުގެއްލޭނެއެވެ. ހަމަ އައްސިކުރަންޖަހާ އިންޖެކްޝަނަކުންވެސް ރޯދަ ނުގެއްލޭނެއެވެ. ނަމަވެސް ފަސްކުރެވެން އޮތްނަމަ ބޮޑަށް ރަނގަޅީ މިފަދަ ކަންތައް ކުރުވުން ރޭގަނޑަށް ފަސްކުރުމެވެ.
ސ . ރޯދައަށް ހުރެ އިންޖެކްޝަން ޖެހުމުން ރޯދަ ގެއްލޭނެތޯއެވެ؟
ޖ . މަސްގަނޑަށް ޖަހާ އިންޖެކްޝަންވިއަސް ނާރަށް ޖަހާ އިންޖެކްޝަންވިއަސް، އިންޖެކްޝަން ޖެހުމަކުން ރޯދައެއް ނުގެއްލޭނެއެވެ. މިފަދަ އިންޖެކްޝަނަކީ ކެއުމެއްވެސް ނޫނެވެ. އަދި ބުއިމެއްވެސް ނޫނެވެ. އަދި ކެއުމާއި ބުއިމުގެ ބަދަލުގައި ބޭނުން ކުރެވޭ އެއްޗަކަށްވެސް ނުވެއެވެ. ނަމަވެސް ކެއުން ބުއިމުގެ ބަދަލުގައި ޖަހާ އިންޖެކްޝަން (ގުލްކޯޒު އިންޖެކްޝަން ފަދަ ) ޖެހުމީ ރޯދަގެއްލޭ ކަމެކެވެ
ޑރ އަބްދުލް މަޖދް އަބްދުލް ބާރީ.
]]>މިއީ 1900 ވަނައަހަރު އިސްތިޢުމާރުގެ ޕްރޮގްރާމްގެ ދަށުން އިނގިރޭސިން ހިންދުސްތާނުގައި މުސްލިމުން، އެމީހުންގެ ދީނާއި އަދި ޚާއްސަކޮށް ޖިހާދުގެ ފަރުޟާއި ދުރުކުރުމުގެ ގޮތުން ހިންގި ޙަރަކާތެކެވެ. އެއީ އޭގެސަބަބުން އިސްލާމްދީނުގެ ނަމުގައި އެމީހުންނާއި ދިމާކުރާނެ ބަޔަކު ނެތިކޮށްލުމަށެވެ. މިޙަރަކާތުގެ އަސްލު ދުލަކީ އިނގިރޭސި ބަހުން ނުކުންނަ މަޖައްލާއެއް ކަމުގައިވާ “މަޖައްލަތުލް އަދިޔާން” އެވެ.[1]
ޤާދިޔާނިއްޔާއަކީ އަލްބާޠިނިއްޔާ ފިރުޤާތަކުގެ ތެރެއިން ފިރުޤާއެކެވެ. މިފިރުޤާ ފާޅުވީ މީލާދީ ސަނަތުން 19ވަނަ ޤަރުނުގެ ފަހުކޮޅުގައި ހިންދުސްތާނުގައެވެ. އެފިރުޤާ އުފެދުނީ އިންޑިއާގެ ޕަންޖާބުގެ “ޤާދިޔާން” ނަމަކަށް ކިއުނު ރަށުގައެވެ. މިތަނުގެ އަހްލުވެރިން މިފިރުޤާއަށް ނަންދީފައިވަނީ “އަލްޤާދިޔާނިއްޔާ”ގެ ނަމުންނެވެ. އެމީހުން (ޤާދިޔާނިން) އެފްރިކާއާއި އަދި މިނޫން ޤައުމުތަކުގައި އެމީހުނަށް ނަންދީފައިވަނި “އަލްއަހްމަދިއްޔާ” ގެ ނަމުންނެވެ.[2]
މުއައްސިސް:
ޤާދިޔާނީ ފިރުޤާގެ މުއައްސިސަކީ “މިރުޒާ ޣުލާމު އަޙުމަދު” އެވެ. އަދި އެމީހުނަށް އަޙްމަދިންނޭ ކިޔަނީ އޭނާއަށް ނިސްބަތްކޮށެވެ.[3] ހައެހެންމެ އޭނާ ބުނާގޮތުގައި މާތްﷲ އޭނާއަށް ޥަޙީ ބާވާލައްވާފައިވެއެވެ. އަދި އަސްލު އޭނާގެ ޚާންދާނަކީ މުޣުލުންގެ ޚާންދާނެވެ. ނަމަވެސް ފަހުން އޭނައަށް މާތްﷲ ގެ ކަލާމްފުޅުން ދޭހަވީ އޭނަގެ ޚަންދާނަކީ ފާރިސީ ޚާންދާނުކަމެވެ. އަދި އެޢާއިލާގެ ޙަޤީޤަތް ﷲ ނޫންފަރާތަކަށް ނޭނގޭނެކަމަށް އޭނާ ބުނެއެވެ.[4]
އޭނާ ޤާދިޔާން މަޒްހަބުގެ އަސާސްތައް އެކަށައެޅީ 1889ވަނަ އަހަރެވެ. މިރުޒާ ޣުލާމަށް އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުމެއް ކުރިމަތިކުރެއްވީ އިންޑިޔާގެ ޢިލްމުވެރިއެއްކަމަށްވާ އައްޝައިޚް އަބުލް ވަފާ ޘަނާﷲ އެވެ. އޭނާއާ މިރުޒާ ޣުލާމާ ދެމެދު ބޭއްވުނު ބަޙުޘެއްގައި މުބާހަލާ ކުރެއްވިއެވެ. އެމުބާހަލާގައި އައްޝައިޚް އަބުލްވަފާ ވިދާޅުވީ އޭނާއާ މިރުޒާއާ ދެމީހުންކުރެ ތެދުވެރިޔާ ދުނިޔޭގައި ހުއްޓައި، ދޮގުވެރިޔާ މަރުވުމަށެވެ. އެއަށްފަހު މާގިނަ ދުވަސްތަކެއް ނުވެ މިރުޒާ 1908 ވަނައަހަރު ނިޔާވެއްޖެއެވެ.[5]
ނަބީކަމަށްދަޢުވާކުރުން:
ޤާދިޔާނިން އިއުލާންކުރާގޮތުގައި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްއަށް ފަހުން ފާޅުކުރައްވާނީ ހަމައެކަނި އެންމެ ނަބިއްޔެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު އެތައްހާސް ނަބީންނެއް، މުޙައްމަދު ގެފާނުގެ ފަހުން ފާޅުވާނެއެވެ. ޤާދިޔާނީ މަޛްހަބުގެ ދެވަނަ ޚަލީފާ ބަޝީރުއްދީން މަޙްމޫދު އަޙްމަދު ބިން މިރްޒާ ޣުލާމް އަހްމަދުގެ “ޙަޤީޤަތުއް ނުބުވާ” ގައިލިޔެފައިވަނީ “ދުވާލުގެ މެންދުރު ވަގުތުގައި އިރުގެ އަލިކަން ފާޅުވެފައިވާފަދައިން ނަބީކަލޭގެފާނަށް ފަހުގައިވެސް ނަބީކަމުގެ ދޮރު ހުރީ ބަންދު ނުވެއެވެ.” ނަބީކަމުގެ ދޮރު މިރްޒާ ޣުލާމް ހުޅުވާފައިވަނީ މިގޮތަށެވެ. މިދޮރު ރަނގަޅަށް ހުޅުވުމަށްފަހު ނަބީކަމަށް ދަޢުވާކުރިއެވެ. މިރްޒާ ޣުލާމް ލިޔެފައިވާ “އައްރިސާލަތު ވައްނުބުއްވަތު” މިފޮތުގައި ބުނެފައިވަނީ “ދަޢުވާކޮށް އަހަރެން ބުނާނީ އަހަންނަކީ ރަސޫލެކެވެ.” އަދި ނަބިއްޔެކެވެ.[6]
މިކަލޭގެބުނެއެވެ. “މާތްﷲ ޤަރުނު ފެށޭކޮޅުގައި ތިމަންނަ ފޮނުއްވެވީ ދީނުގެ ކަންތައް އައުކޮށްދިނުމަށާއި ޞަލީބުހަލާކުކޮށް ނަޞާރާ ދީނުގެ އަލިކޮޅު ނިވާލާ، ދީނުން އުނިވެފައިވާ ކަންތައްތައް އިސްލާހްކުރުމަށެވެ. ތިމަންނައަށް އިލްހާމްއާއި ޥަޙީބާވާލެއްވުނެވެ. އަދި އެހެނިހެން ރަސޫލު ބޭކަލުންނާއި މާތްﷲ ވާހަކަ ދެއްކެވި ފަދައިން ތިމަންނައާވެސް ވާހަކަދެއްކެވިއެވެ.[7]
ދެވަނަ މަބްޙަޘް :
ޤާދިޔާނިންގެ ޢަޤީދާތައް:
ޤާދިޔާނިންނަކީ ވަރަށް ގިނަ ބާޠިލް ޢަޤީދާތަކެއް ގެންގުޅޭ ބައެކެވެ. އެގޮތުން ޤާދިޔާނިންގެ ޢަޤީދާތަކުގެ ތެރެއިން ބައެއް ޢަޤީދާތަކަށް ބަލާލާނަމެވެ.
ނުނިމޭ!
[1] د:مانع بن حمّاد ,الموسوعة الميسرة فى الاديان والمذاهب والازاب المعاصرة, الناشر,دار الندوة العالمية, الطبعة الثالثة,1418ه,ص:419
[2] الشيخ غالب بن علي, فرق معاصرة تنتسب الى الاسلام وبيان موقف الاسلام منها , الدار العصرية, الطبعة الثامنة,1431ه-2010,ص: 487
[3] ޢަބްދުލް މުޢީދު ޙަސަން،މުސްލިމުންގެ ފިރުޤާތައް،3:45، http://oneislaam.blogspot.com/2012/08/blog-post_30.html ,26/8/2013
[4] الشيخ غالب بن علي, فرق معاصرة تنتسب الى الاسلام وبيان موقف الاسلام منها , الدار العصرية, الطبعة الثامنة,1431ه-2010,ص:489
[5] ޢަބްދުލް މުޢީދު ޙަސަން،މުސްލިމުންގެ ފިރުޤާތައް،4:00, 25/5/2012 http://www.bahuru.com/3_dheen/ehenihen_123_1168.html ،27/8/2013
[6] އިބްރާހިމް ރަޝީދު މޫސާ، އަލްމިންބަރު، ޑިޕާރޓްމަންޓް އޮފް ރިލިޖަސް އެފެއާޒް،ނަންބރު:9، 1406ހ_1986މ، ޞ:40، ވޮލިއުމް: 1
[7] الشيخ غالب بن علي , فرق معاصرة تنتسب الى الاسلام وبيان موقف الاسلام منها ،الدار العصرية, الطبعة الثامنة,1431ه-2010,ص: 489
މިހާރަކަށްއައިސް އިވޮލިއުޝަން ތިއޮރީގެ ދޮގުކަމާއި ދެކޮޅުނުޖެހޭކަން ބަޔާންކުރާއިރު ވަރަށް ގިނަފަހަރަށް އަހަރެމެން މުސްލިމުންތެރޭގައިވެސް ބުއްދީގެ ދަލީލުތަކެއްގެ ވާހަކަދެއްކޭ އަޑުއިވެއެވެ. ތެދެކެވެ. އެތިއަރީތަ
ކަކީ ހަމަ ނުޖެހޭ ދޮގުތިއަރީތަކެއްކަން އިންސާނާއަށް ބުއްދީގެ ދަލީލުތަކެއް ދެއްކިދާނެއެވެ. އަދި އެ ބުއްދީގެ ދަލީލުތައް އެހެން ދީންތަކުގެ މީހުންނަށް ނުވަތަ ގުރުޢާން ގަބޫލުނުކުރާ މީހުންނަށް ވިސްނައިދޭން ބޭނުންކުރެވިދާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަކީ މުސްލިމުންނެވެ. އީމާންވެގެން މިތިބީ ﷲ އާއި ރަސޫލާ އާއި ރަސޫލާ ގެންނެވިހާ ކަންތައްތަކަށެވެ. އެހެންކަމުން އަހަރުމެން މުސްލިމުންނަށް މީގައި ބުއްދިއަށްވުރެ ކުރިން ﷲގެ އާޔަތްތަކާއި ރަސޫލާގެ ބަސްފުޅުތައް ބަލާލީމާއި އެ ތިއަރީތަކުގެ ހަމަނުޖެހޭކަން ސާބިތުވެއެވެ. ސަބަބަކީ ﷲ ގެ ބަސްފުޅަކީ ހައްޤުތެދެވެ. އެބަސްފުޅުގައި އެއްވެސް ދޮގެއް ނުވާނެކަން ޝައްކެއްނެތި ގަބޫލުކުރަންޖެހެއެވެ. ﷲ ގެ ބަސްފުޅުތަކުގައި ވަރަށް ސާފުކޮށް އިންސާނާގެ އުފެދުން ވަނީ ބަޔާންކުރައްވާ އަންގަވާފައެވެ..
ﷲ އިންސާނާގެ އުފެދުމާއި ބެހޭގޮތުން ސޫރަތުލް އަޢުރާފްގެ 11 ވަނަ އާޔަތުގައި ވަހީކުރަށްވާފައިވަނީ ” ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާންގެ ތިޔަބައިމީހުން (އެބަހީ: ތިޔަބައިމީހުންގެ އަސްލުކަމުގައިވާ އާދަމްގެ ފާނުނު) ހެއްދެވީމެވެ. ދެން ތިޔަބއިމީހުން ( އެބަހީ: އާދަމް ގެފާނު) ސޫރަކުރެއްވީމެވެ. ދެން މަލާއިކަތުންނަށް ވަހީކުރެއްވީމެވެ. އާދަމް ގެފާނަށް ތިޔަބޭކަލުން ސަޖިދަކުރަށްވާށެވެ! ދެން އިބްލީސް ފިޔަވައި، އެއުރެން ސަޖިދަކުރޫއެވެ. ސަޖިދަ ކުރެއްވި ބޭކަލުންގެ ތެރެއެިން އެކަަލޭގެ ނުވެއެވެ. މި ﷲ ގެ ބަސްފުޅެވެ. މި އާޔަތުގައި މިވަނީ އެންމެ ފުރަތަމަ މި ބިންމައްޗައް ލެއްވި އިންސާނާގެ އުފެދުމުގެ ވާހަކައެވެ. އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑުމެން އިންސާނާގެ އުފެދުމުގެ އަސްލަކީ މަންކީކަމަށް ބުނަމުން އައިނަމަވެސް އެކަމަކީ ވަރަށް ބޮޑުވެގެންވާ ދޮގެއްކަން މިއޮތީ ފެންނާށެވެ. އަދި އިންސާނާގެ އުފެދުމާއި ބެހޭގޮތުން މިފަދަ އެތައް އާޔަތްތަކެއް ކީރިތި ގުރުއާނުގައި ބަޔާންކުރެވިފައިވާއިރު އެ އާޔަތްތަކާއި މެދު ވިސްނާލާ ގަބޫލުކުރާނަމަ ހިތުގައި ޝައްކެއް އުފެދޭނެ ޖާގައެއް ނޯންނާނެއެވެ
އިންސާނާ ހެއްދެވުމާއި ބެހޭގޮތުން ސޫރަތުލް މުއުމިނީން ގެ 14 ވަނަ އާޔަތުގައިވަނީ “ދެން ތިމަންރަސްކަލާންގެ އެ މަނިތިކި، ގަނޑުލޭކޮޅަކަށް ހެއްދެވީމެވެ. ދެން އެ ގަނޑުލޭކޮޅު، މަސްކޮޅަކަށް ހެއްދެވީމެވެ. ދެން އެ މަސްކޮޅު ކަށްޓަށް ހެއްދެވީމެވެ. ދެން އެ ކަށީގައި މަސްލެއްވީމެވެ. ދެން އެހެން އުފެއްދެވުމަކުން އެ އިންސާނާ އުފެއްދެވީމެވެ. ފަހެ، އެންމެ ފުރިހަމައަށް ތަކެތި ހައްދަވާ ﷲ، މަތިވެރިވެވޮޑިގެންވެއެވެ. މީ ﷲ އިންސާނާގެ އުފެދުމާއި ބެހޭގޮތުން އަންގަވާފައިވާ ބަސްފުުޅުތަކެވެ. ކޮންމެ އާޔަތެއްގައިވެސް މިވަނީ އިންސާނާ އުފެއްދެވިކަމަށެވެ. އަދި ވަކި ކަހަލަ ޖަނަވާރެއް ވަކި މުއްދަތަކަށް ބަދަލުވަމުން ގިނަ އަހަރުތަކަކުން އައިސް އިންސާނާގެ ސިފައަށް ބަދަލުވީކަމަކަށް ނޫނެވެ. އަދިވެސް ކީރިތިޤުރުއާނުގައި މިކަމާއި ގުޅޭއާޔަތްތައް އެބަހުއްޓެވެ. އޭގެތެރޭގައި ސޫރަތުލް ހައްޖުގެ 5 ވަނަ އާޔަތާއި އަލްއިންސާންގެ 2 ވަނަ އާޔަތާއި ސޫރަތުލް ފުރުޤާންގެ 54 ވަނަ އާޔަތް ހިމެނެއެވެ.
]]>ދެލޮލުގެ ނޫރުފަދައިން އަޅުގަނޑުމެން ގެންގުޅެމުން އަންނަ ދަރިންނަކީ މާތް ﷲ އަޅުގަނޑުމެނަށް ދެއްވާފައިވާ އަގުބޮޑު ޖައުހަރެކެވެ. އެ ޖައުހަރު އަޅުގނޑުމެނަށް ދެއވާފައިވަނީ އެ ދެކޭ މީހުންގެ ލޮލަށާއި ހިތަށް ފިނިކަންލިބޭފަދަ ގޮ
ތަކަށް ބައްޓަންކޮށް ސިފަޖެއްސުމަށެވެ.ހަމަ އެހެންމެ އު ދަރިންނަކީ މައިންބަފައިނަނަށް މާތް ﷲ ހަވާލްކުރަށްވާ އަމާނަތެކެވެ. އެ އަމާނަތަށް ރައްކާތެރި ވެގެން މެނުވީ ، ދުނިޔެއާ އާޙިރަތުގައި ކާމިޔާބު ލިބުމެއްވެސް ނެވެއެވެ. ރޯދިބަރަކާޓް އިތުރުވުމުގެ ސަބަބަކަށް އެދަރިންވެފައި ވެއެވެ.މިހުރިހާ ކަމެއްވެސް ފަހިވުން ބިނާވެފގެންވަނީ ހެޔޮގުތުގައި ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމުގެ މައްޗަށެވެ. ހެޔޮލަފާ ރަނގަޅު ޖީލެއްބިނާކުރުމަށްޓަކައި މައިންބަފައިން އަމަލީގޮތުން ސާބިތުކޮށްދިނުމުގެ މަށްޗަށެވެ. އެ ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރި ގޮތާމެދު ޤިޔާމަތް ދުވަހުން އެމީހަކާ ސުވާލު ކުރެވޭނެއެވެ.ހަމައެހެންމެ ދަރިން ބަލާބޮޑު ކުރުމށް ޑިގްރީއެއް ނުވަތަ ސެޓްފިކެތެއް ހޯދާކަށް ނުޖެހެއެވެ. އެފަދަ ޑިގްރީދޭ ޔުނިވަރސިޓީ ތަކެއް ނުހުރެއެވެ. އެއީ ހަޔާތައް އަންނަ ތަމްރީނެއްފަދަ ކަމެކެވެ. އެ ތަމްރީނުގައި އަންނަ ކޮންމެ ފަސޭހައަކާ އުނދަގުލެއް ތަހައްމަލް ކުރަންޖެހެއެވެ. ހަމަ އެހެންމެ އެއީ ވާދަވެރި ވަޒިފާއެކެވެ. ކިތައްމެ ދުވަހެއް އުމުރުން ވިއަސް އެވަޒީފާއިން އިސްތިއުފާއެއް ނުދެވެއެވެ. އެއީ ނިމުމެއްނުވާ އެންމެ ފަހު ވަގުތާ ޖެހެންދެން އަދާކުރަންޖެހޭ ވާޖިބެކެވެ. އެއީ ލޯތްބާއި، ކުލުނާއި، އޯގާތެރިކަމާއި، އެކުވެރިކަމާއި، އެއްބައިވަންތަކަމާއި، ތެދުވެރިކަމާއި، ހިއްހެޔޮކަމާއި، މަތިވެރި އަޚްލާޤުގެ މާތް ސިފަތައް ޝަރުތުކުރާ ވަޒީފާއެކެވެ. ކުއްޖަކު ދުނިޔެއަށް އުފަންވުމާއި އެކު އެކުއްޖެއް ބެލުމުގެ ޒިންމާ މައިންބަފައިންގެ ބޮލުގައި އެޅެއެވެ. ކުއްޖާ ބޮޑުވަމުން އަންނައިރު ފާއިތުވާ މަރުހަލާ ތަކުގައި މައިންބަފައިންގެ ދައުރު އިތުރުވެ ފުޅާވެގެން ދެއެވެ.
ތަރުބިއްތޔަތު މާނަކުރަގޮތް:
އައްޝައިޙް މުހައްމަދު ޝަހީމް ޢަލީ ސަޢީދު (2010) ގައި ލިއުއްވާފައިވާ ގޮތުގައި ޢަރަބި ބަހުގެ ފުންނާބު އުސް ޢިލްމުވެރި ބޭފުޅެއްކަމުގައިވާ އަލް އިމާމް އިބުނު މަންޘޫރު ލިއުއްވާފައިވާ ލިސާނުލް ޢަރަބީގައި ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުން ތަރުބިއަޔަތު މި ލަފްޒުގެ މާނައަކީ އިތުރުވުމާއި، ހެދިބޮޑުވުމާއި، ކާނާދިނުމާއި، ރިޢާޔަތްކުރުމާއި، ރައކާތެރިވުމެވެ. ހަމަ އެހެންމެ އަލްއިމާމް ޒަމަޚްޝަރީ އަސާސުލް ބަލާޣާ ގައި ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ގޮތުން އޭގެ މާނައަކީ އިތުރުވުމާއި ހެދި ބޮޑުވުމެވެ.
ތަރުބިއްޔަތުގެ ލުޣަވީ މާނައާބެހޭގޮތުން މުޙައްމަދު ޝަހީމް (2010) ތަރުބިއްޔަތުގެ ލުޣަވީ މާނައާ ބެހޭގޮތުން ވިދާޅުވެފައިވަނީ
ހަރުދަނާ މީހަކަށް ކުއްޖާވެ، އޭނާ އުޅޭ ކޮންމެ ތަނެއްގައި މަތިވެރިކަން ލިބިގެންވާ މީހަކަށް އޭނާ ވުމަށްޓަކައި އޭނާ ބޭނުންވާ އިންސާނީ ޘަޤާފަތް ދިނުމާއި، ޢޭނާއަށް ބޭނުންވާ ޟަރޫރީ ކާނާ ހޯދާދިނުމާއި، އެނާއާކުރިމަތިވާ ހުރިހާ ނުރައކާ ތަކަކުން އޭނާ ސަލާމަތް ކުރުމާއި،އޭނާއާމެދު ރައްކާތެރި ވުމާއި، އަދި ނަފްސާނީ ގޮތުންނާއި، އިޖްތިމާޢީ ގޮތުންނާއި، އަޚްލާޤީ ގޮތުން ތަހްޒީބް ކުރުމާއި، އަދި އޭނާ އަކީ ޖިސްމާނި ގޮތުންނާއި ބުއްދިގެ ގޮތުން، ފުރިހަމަ މީހަކަށް ހެދުމަށްޓަކައި މިހުރިހާ ކަމަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށް އޭނާ ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމެވެ.
ހަމަ އެހެންމެ އިސްލާމް ދީނުގެ ފަލްސަފާއާއި، ނަޒަތިއްޔާތަކަށް ނަޒަރު ހިންގާލުމުން، ތަރުބިއްޔަތުގެ މާނައެއްގެ ގޮތުގައި ފެނިގެންދަނީ، ހުރިހާ ދާއިރާއކުން، ފުރިހަމަ ކަމާއި ދުޅަހެޔޮކަން ލިބިގެންވާ އިންސާނަކު އުފައްދުމެވެ. ސިއްހީގޮތުންނާއި، ޢަޤްލި ގޮތުންނާއި، ރޫހާނީ ގޮތުންނާއި،އަދި އަޚްލާގީގޮތުން، އިސްލާމްދީނުގައި އަންގަވާފައިވާ ހަމަތަކުގެ މަތިން، ދީނުގެ އިރުޝާދުތަކުގެ އަލީގައި ކުއްޖާ ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމެވެ.
ތަރުބިއްތުގެ ބިންގާ ގެ ފެށުން:
ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމުގެ ފުރަތަމަ މަރުހަލާ ފެށިގެން އަންނަނީ ކައިވެނީގެ ވެސް ކރިންނެވެ. އެ މަސްއޫލިއަޔަތު އުފުލުމުގައި ދެމަފިރިންގެ ރޯލަކީ ވަރަށް މުހިނމު ދައުރެއް އަދާ ކުރާ އެއްޗެކެވެ. އެގޮތުން (އައްޝައިޙް އުޘްމާން ޢަބްދުﷲ ،2011) ގައި ވިދާޅުވެފައިވަނީ ހަރުދަނާ ދެމަފިރިއެއްގެ މެދުން މެނުވީ ރަނގަޅު ދަރިފަސްކޮޅެއް ނާންނާނެކަމަށެވެ. އެހެންކަމުން ކާވެނީގެ ކުރިން މިކަމަށް ބެލެވި ޙަޔާތުގެ ބައިވެރިއަކު އިޚްތިޔާރު ކުރުމަށް އިސްލާމްދީން ވަރަށް ބޮޑަށް ބާރު އަޅުއްވާފައި ވެއެވެ. މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި އަބޫހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ އަރިހުން ރިވވެގެންވެއެވެ. ކާރިތި ރަސޫލާ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘަ ކުރެއވި ބަސްފުޅެއްގެ މާނައިގައިވެއެވެ.
“ހަތަރު ކަމަކަށް އަންހެނުންނާ ކައިވެނި ކުރެއެވެ. އޭނާގެ މުދާވެރިކަމާއި، ޙަސަބާ ނަސަބުގެ މަތިވެރިކަމާއި، ރިވެތިކަމާއި، ޑިންވެރި ކަމަށެވެ. ތިޔަބައި މީހުން ދީންވެރި ކަމށް އިސްކަންދޭށެވެ. ” އައްޝައިޙް ޝަމީރު އަޅުގަނޑު ދެންނެވި ސުވާލަކަށް ޖަވާދެއްވަމުން ވިދާޅުވީ ހަރުދަނާ ބިންގަލެއ ޤާއިމް ކުރުމަށް ޓަކައި ކާވެނީ ކުރިން އަންހެން ކުއްޖަކުނަމަ ޑިންވެރި ރަނގަޅު ޞާލިޙް ދީންވެރި ފިރިހެނަކު އިޚްތިޔާރު ކުރަންޖެހޭ ކަމށެވެ. އަދި ފިރިހެނަކު ނަމަ ރަނގަޅު ޞާލިޙް ދީންވެރި އަންހެނަކުއިޚްތިޔާރު ކުރުން މުހިންމު ކަމށެވެ.(ފެބްރުއަރީ 29،2012 އިންޓަވިއު). ހަމައެހެންމެ އަލްއުސްތާޛާ އަނާރާ ނަޢީމް އަޅުގނޑު ދެންނެވި ސުވާލަކަށް ޖަވާބުދެއްވަމުން ވިދާޅުވީ ކާވެނީގެ ކުރިން ދަރިންނަށްޓަކައި ރަނގަޅު ޞާލިޙް މަންމައަކާ ބައްޕައެއް އިޚްތިޔާރު ކުރުން ވަރަށް މުހިންމު ކަމށެވެ.އެގޮތުން ފިރިހެންމީހާ އަކީ ދީންވެރި، ތެދުވެރި މީހަކަށްވާންޖެހެއެވެ. އަދި އންހެންމީހާއަކީ ވެސް ދީންވެރި ރަނގަޅު ޞާލިޙްމީހަކަށް ވާންޖެހެއެވެ.( އިންޓަވިއު)ހަމައެގޮތަށް ޝައިކް ޝަމީރު ވިދާޅުވީ ރަނގަޅު ޞާލިހް އަނބަކީ ބަލާލުމުން ހިންހަމަޖެހޭ އަދި ހިނިތުންވެފާހުންނަ، އަދި ފިރިމީހާގެ ރައކާތެރިވާ އަދި ފިރިމީހާއަށްޓަކައި ރައްކާތެރިވާ މީހާއެވެ. ނަމަވެސް ނުބައި އަނބިމިހާއަކީ ބަލާލިކަމުގައިވާނަމަ އޭނާގެ ދުލުގެ ނުބައި ބަސްތަކުން ފިރިމީހާ ހިތުގައިޖައްސާ އަދި ފިރިމީހާގެ މުދަލަށް ރައްކާތެރިނުވާ މީހާއެވެ. (29،02،2012 އިންތަވިއު). އެހެން ޙަދީޘްއެއްގެ މާނާގައިވެއެވެ.”ތިޔަބައިމީހުންގެ ދަރިފަސްކޮޅަށްޓަކައި ރަނގަޅު ބައިވެރިއަކު އިޚްތިޔާރު ކުރާށެވެ. ” ޢބްދުއް ރައްޒާޤް ޢަލީ 2007) ގައި ލިޔުއްވާފައި ވެއެވެ. އްނބިމީހާއެކޭ އެއްގޮތައް ފިރިމީހާއަކީ ވެސް މާތް ރަސްކަލާނގެއަށް ބިރުވެތިވާ އަދި ރަނގަޅު އަޚްލާގއްގެ ވެރިއަކަށް ވާންޖެހޭނެއެވެ. ފިރިމީހާއަކީ ޢާއިލާގެ އެންމެ އިސްމީހާކަމުގައިވާތީ، އޭނާގެ ދަރިންނަށް ރަނގަޅު މަޔަކު ހޯދުމަށްޓަކައި ދީންވެރި ރަނގަޅު މަޔކު ހޯދުމަށްޓަކައި ދީންވެރި ރަނގަޅުއަންހެނަކާކައިވެނި ކުރުމަކީވެސް އޭނާގެ ޒިންމާއެކަމަށް ޢަބަދު ރައްޒާޤު ޢަލީ 2007) ގައި ބަޔާން ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. މާތް ﷲ ވަހީ ކުރެއްވިއެވެ. (ތަޙްރީމް:6) މާނައީ: “އޭ އީމާންވެއްޖެ މީސްތަކުންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުންގެ ނަފްސުތަކާއި، ތިޔަބައިމީހުންގެ އަހުލުން ނަރަކައިގެ އަލިފާނުން ސަލަމަތްކުރާށެވެ އެ އަލިފާން އަންދާނެ ދަރުކަމުގައި ވާހުށީ މީހުންނާއި ހިލައެވެ. “
ހަރުދަނާ ބިންގަލެއް ޤާއިމް ކުރުމުގައި ވިސްނަން ޖެހޭ އަނެއްކަމަކީ އިޚްތިޔާރުކުރާ ބައިވެރިޔާއަކީ ތަރުބިއްޔަތު ގެ މައިދާނަށް އެކަށީގެންވާ ޤާބިލިއްޔަތުކަން ހުރި މިހަކަށް ވުމެވެ.
]]>